پایگاه خبری اعتیاد

دکتر مجید صادقی، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران در نامه ای به اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر و سعید نمکی، وزیر بهداشت به احتمال حذف شرط سنی از «راهنمای (پروتکل) مراقبتهای درمانی در مراکز درمان اجباری» و دستگیری و اعزام نوجوانان دچار اعتیاد و بی‌خانمانی (موسوم به متجاهر) به بند جداگانه‌ای در مراکز موضوع ماده‌ی ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر اعتراض کرد. 

طبق اطلاع واصله قرار است با حذف شرط سنی از "راهنمای (پروتکل) مراقبتهای درمانی در مراکز درمان اجباری" از این پس شاهد دستگیری و اعزام نوجوانان دچار اعتیاد و بی‌خانمانی (موسوم به متجاهر) به بند جداگانه‌ای در مراکز موضوع ماده‌ی ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر باشیم. 

انجمن علمی روانپزشکان ایران اختلال مصرف مواد (اعتیاد) را یکی از اختلالات روانپزشکی می‌داند که در بستر  مشکلات زیستی-روانی-اجتماعی بروز پیدا نموده و نیازمند رویکردهای درمانی است و نه رویکردهای تنبیهی. همچنین اگر منظور از تجاهر، مصرف علنی مواد است، همان طور که در بیانیه‌ی انجمن به تاریخ ۲۷ مهرماه ۱۳۹۹ نیز تصریح شده است، برخورد درست علمی با این رفتار نیز درمان و بازتوانی و حمایت اجتماعی، در چارچوب عدالت ترمیمی به جای عدالت تنبیهی، و با روش‌هایی مبتنی بر شواهد نظیر درمان دادگاه‌مدار است، نه مجازات. در میان درمان‌ها نیز اولویت با درمان‌های اختیاری است و برای گروهی که انگیزه‌ی کافی برای درمان را پیدا نکرده‌اند، می‌توان از مداخلات موسوم به افزایش انگیزه استفاده کرد. تنها گروه اندکی از افراد دچار اعتیاد را که رفتاری خطرناک برای خود یا دیگران دارند، می‌توان تحت درمان اجباری قرار داد، آن هم با ضوابط سختگیرانه‌ای که برای رعایت حقوق افراد دچار اختلالات روانپزشکی وجود دارد. 

علاوه بر پیچیدگی‌های درمان اختلال مصرف مواد در افراد دچار بی‌خانمانی، این گروه به علت نوجوانی که سن تشکیل هویت است، پیچیدگی‌های دیگری هم دارند که برخورد با آنها را نیازمند توجه بیشتری می‌کند. از جمله باید برخورد با آنها به گونه‌ای باشد که موجب ایراد انگ به آنها و تشکیل هویت مجرمانه در آنها نشود. این گونه برخوردها متاسفانه اثر عکس خواهد داشت و  زمینه‌ساز تداوم و تکرار جرم خواهد شد.

اصل مهم دیگر در طراحی مداخلات مربوط به این گروه سنی توجه به تفاوت‌های بارزی است که میان آنها وجود دارد و برخورد یکسان با آنها را نادرست می‌سازد. این که آیا تحت درمان قرار دارند یا نه، اگر تحت درمان نیستند، آیا تمایل به درمان دارند یا نه، و سرانجام آیا رفتار خطرناک و مصرف علنی دارند یا نه. به این ترتیب، افراد دچار اختلال مصرف مواد و بی‌خانمانی به طور کلی گروهی ناهمگن اند و برای هر زیرگروه از آنها لازم است مداخلات متفاوتی طراحی شود. در افراد زیر ۱۸ سال تمام این تنوع را باید در تنوع جنسی و سنی آنها (اقلا دو گروه زیر ۱۲ سال و ۱۲ تا ۱۸ سال) نیز ضرب کرد.

آخرین نکته که پرهیز از هر گونه شتابزدگی در مدیریت این مسئله را گوشزد می‌کند، حجم اندک این مشکل است: طبق اطلاعات غیررسمی از حدود ۱۵۰۰۰ نفر افراد دچار اعتیاد و بی‌خانمانی در شهر تهران، تنها ۲۰۰ نفر زیر ۱۸ سال سن دارند. اقتضای آن همه تنوع در این شمار اندک آن است که به جای برخورد فله‌ای، درمان و بازتوانی آنها به صورت تکدوزی‌شده ارائه شود.

از این رو انجمن تقاضا دارد ترتیبی اتخاذ فرمایید که موضوع به دور از شتاب و با بهره‌مندی از نظرات همه‌ی متخصصان سلامت روانی-اجتماعی، به ویژه روانپزشکان کودک و نوجوان و روانپزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی، و جامعه‌شناسانی که در زمینه‌ی اعتیاد کار می‌کنند، بررسی شود و برای این گروه، مجموعه‌ی متنوعی از مداخلاتی طراحی شود که به لحاظ علمی و اخلاقی قابل دفاع باشند.

دکتر مجید صادقی

رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران

2/4/1400