پایگاه خبری اعتیاد

گزارش پایگاه خبری اعتیاد  به نقل از روزنامه شرق، از مرگ 32 مددجو در حادثه مرکز «گام اول رهایی»؛ آنها که برای ترک اعتیاد رفتند؛ اما در آتش سوختند. «گام اول رهایی» نام مرکز خصوصی ترک و بازتوانی اعتیادی در شهرستان لنگرود بود که مطابق با نام ثبت شده روی تابلوی مرکز، اولین گام را برای رهایی افراد درگیر با اعتیاد برداشت و در حادثه ای که در آدینه هفته گذشته رخ داد، 32 نفر را زنده زنده سوزاند. اینکه عزیز یک خانواده، فرزند، همسر و... برای ترک مواد مخدر و دریافت خدمات درمانی پس از ترک به مرکزی پناه می برند و خانواده چشم انتظار پاکی و برگشتن عزیزشان به خانه و زندگی هستند؛ اما وقوع حادثه ای که نشان از سهل انگاری دارد، او را به کام مرگ می کشاند، نه تنها دلخراش است؛ بلکه می تواند امید بسیاری از نیازمندان به دریافت خدمات برای ترک مصرف مواد مخدر را از بین برده و نگرانی از شرایط نگهداری و وضعیت رعایت استاندارد در این مراکز را افزایش دهد؛ مثل زمانی که اخبار تلخی از انجام اقدامات تنبیهی و خشونت آمیز در برابر افراد دارای اعتیاد در مراکز مختلف منتشر و گزارش می شد.

باز هم نوشدارو پس از مرگ سهراب؛ چرا که بعد از رسانه ای شدن این حادثه، رئیس شورای تامین گیلان به خانواده های قربانیان این حادثه تسلیت گفته و از دستگیری یا تحت نظر بودن مدیران کمپ و مسئولانی که در این زمینه وظایفی بر عهده داشتند، خبر داده است. همچنین رئیس سازمان بهزیستی کشور خواستار رسیدگی فوری به آسیب دیدگان حادثه آتش سوزی در مرکز درمان و بازتوانی اعتیاد شده است؛ در حالی که مددجویان سازمان بهزیستی نیز از خدمات فعلی این سازمان ناراضی هستند.

به گفته یکی از افراد محلی به خبرنگار «شرق»، زمان وقوع آتش سوزی با زمان گزارش حادثه به ماموران آتش نشانی فاصله داشته و با توجه به اینکه درهای ورود و خروج کمپ ها قفل می شوند، تعداد زیادی از بیماران پشت در مانده و در این حادثه قربانی شعله های آتش می شوند. این ساختمان در گذشته مدرسه و متعلق به سازمان آموزش و پرورش بوده که در چند سال گذشته با عنوان مرکز درمان سوءمصرف مواد مخدر فعالیت داشته است.

در مرکز «گام اول رهایی» لنگرود 40 فرد دارای اعتیاد که در حال سپری کردن دوره ترک و درمان بودند، پذیرش شده و طبق اعلام مسئولان این تعداد مددجو بیش از ظرفیت قانونی و استاندارد بوده؛ به طوری که غافلگیری شبانه، محبوس شدن و ازدحام جمعیت از دلایل افزایش فوتی ها در این مرکز ترک اعتیاد اعلام شده است.

البته طبق اعلام اولیه معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار گیلان در تشریح دلیل آتش سوزی کمپ، آتش گرفتن بخاری، سرایت آتش به پرده و نهایتا آتش سوزی کل ساختمان در عین غافلگیری مددجویان و مسئولان کمپ علت اصلی بوده؛ اما تمام ابعاد این حادثه جای بررسی همه جانبه دارد.

ضرورت بررسی وضعیت کپسول های آتش نشانی

درعین حال «عباس دیلمی زاده»، مدیر عامل جمعیت تولد دوباره، پس از وقوع حادثه آتش سوزی در کمپ ترک اعتیاد لنگرود به خبرنگار «شرق» می گوید: «آن طور که در تصاویر مشخص است، سقف های این مرکز از جنس چوب بوده که به خاطر آب و هوای شهر می تواند قابل قبول باشد؛ اما مسئله دیگر به رعایت استانداردها بر اساس آیین نامه و ضوابط موجود در این مرکز برمی گردد که پروتکل ها تا چه میزان در زمینه زیر بنا، بنا و دیگر الزامات در زمان راه اندازی و صدور مجوز، مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر بررسی وضعیت رعایت استانداردهای آتش نشانی در این مرکز نیز نیازمند توجه است. در بسیاری از مواقع تاریخ استاندارد استفاده و انقضای کپسول های آتش نشانی از سوی کارشناسان سازمان بهزیستی تذکر داده می شود که وضعیت رعایت این ضوابط در این مرکز نیز نیازمند بررسی دقیق است».

او در پاسخ به این سوال که طبق برخی تجربه های گذشته، تا چه میزان احتمال عمدی بودن این سانحه وجود دارد، می گوید: «با مرور سوابق گذشته از جمله مرکز «شفق» این آتش سوزی از سوی مددجوها در مراکز اجباری ترک اعتیاد که فرد تمایلی به ترک ندارد، صورت می گیرد تا آنها بتوانند مرکز را ترک کرده و فرار کنند. در این میان وقتی مرکز از نگهبان حرفه ای هم برخوردار نباشد، درصد وقوع اتفاقات تلخ بسیار زیاد است».

تعرفه ناچیز سازمان بهزیستی برای نگهداری در مراکز ترک

«دیلمی زاده» با اشاره به معضلات بی شمار مراکز ترک اعتیاد از جمله تعرفه نگهداری از افراد دارای اعتیاد تصریح می کند «تعرفه سازمان بهزیستی برای نگهداری از بیماران بسیار ناچیز و برای دوره یک ماهه، دو میلیون تومان است؛ در حالی که این مبلغ کفاف اداره ساختمان، کارکنان، هزینه ها، بیمه، امکانات بهداشتی، ویزیت های هفتگی و در نظر گرفتن یک پزشک به عنوان مسئول فنی و... را نمی دهد. یارانه اختصاصی به هر مرکز که طی تفاهم نامه های سالانه بسته می شود، بر اساس درجه بندی مراکز متفاوت و ناچیز است».

او ضمن تاکید بر اینکه باید تمام زوایای پنهان در این مرکز بررسی شود، ادامه می دهد: «باید بررسی شود که میزان سرمای هوا در ساعات قبل و زمان وقوع حادثه آتش سوزی در لنگرود تا چه میزان بوده که با روشن کردن بخاری، آتش سوزی رخ داده است. مسئله بعدی این است که وقتی آتش سوزی در فضایی نه چندان بزرگ که نفرات زیادی آنجا حضور دارند، رخ می دهد، همه افراد تلاش می کنند آتش را خاموش کنند؛ پس تعداد بالای قربانیان و ساعت وقوع حادثه نشان می دهد که تمام بیماران خواب بوده اند و آتش سوزی در زمان خواب رخ داده است».

ضرورت بررسی ابعاد همه جانبه در کمپ لنگرود

او وقوع حادثه آتش سوزی در کمپ لنگرود را هشداری برای مراکز دیگر اعلام کرده و تشکیل و بررسی شورای تامین استان را در مشخص شدن ابعاد کامل حادثه موثر می داند؛ «جای خالی وجود یک نگهبان با تجربه و حرفه ای در این مرکز احساس می شود و جای بررسی دارد که چرا نگهبان شیفت شب که باید تا صبح بیدار و از مرکز مراقبت می کرده، به موقع این حادثه را گزارش نداده؛ پس ممکن است که در این مرکز نگهبان فعال نبوده است. وضعیت رعایت استانداردهای آتش نشانی مسئله مهم دیگری است که تاریخ انقضا کپسول های آتش نشانی و شرایط آنها باید بررسی شود».

به گفته دیلمی زاده، فعال اجتماعی، این مراکز عموما خصوصی بوده و تحت نظارت سازمان بهزیستی فعالیت می کنند. حالا اینکه اعلام می شود ساختمان متعلق به آموزش و پرورش بوده، به این معنی است که آموزش و پرورش این مرکز را به یک موسسه غیر دولتی و تحت نظارت سازمان بهزیستی اجاره داده است که به هر حال این موضوع هم از حساسیت و ناگواری این سانحه کم نمی کند.

آفت گسترش بی رویه مراکز ترک اعتیاد

«گسترش بی رویه کمپ های ترک اعتیاد در کشور از اواخر سال 80 و ابتدای دهه 90، در وقوع حوادث بی شماری مثل آتش سوزی در کمپ لنگرود تاثیر زیادی دارد. اگر به نمودار آماری مربوط به راه اندازی این مراکز از سال 85- 86 که اولین مجوز برای راه اندازی کمپ ها صادر شده، توجه کرده و آن را با آمار یا نمودار امروز مقایسه کنیم، مشخص می شود که آفت گسترش بی رویه در یک مقطع زمانی بسیار هشدار دهنده بوده و می تواند رعایت استاندارد در مراکز را زیر سوال ببرد. در عین حال مدل ارزان قیمتی از ترک مواد مخدر با عنوان کمپ های ارزان قیمت نیز در کشور وجود دارد، مشکلات اقتصادی موجود هم به گونه ای بوده که عده ای از خدمات ارزان قیمت برای ترک استفاده کنند. ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی هم بودجه کافی برای راه اندازی مراکز گران قیمت ندارد؛ به همین دلیل این معضل و اتفاقات تلخ این چنینی را باید از دیدگاه اقتصادی و به عنوان یک مسئله اقتصادی نیز بررسی کنیم». مدیر جمعیت تولدی دوباره، این نکات را مطرح می کند: «خانواده ای که در شرایط سخت اقتصادی تنها می تواند یک تا دو میلیون تومان برای ترک اعتیاد فرزند خود پرداخت کند، باید سراغ چه مراکزی برود؟ چه مراکزی از نظر امکانات و ساختار محیطی از امنیت کافی برخوردار است؟ رعایت استاندارد در مرکزی که 40 نفر قرار است نگهداری و بستری شود، به رقم درخورتوجهی نیاز دارد که تعرفه های فعلی مراکز را به استانداردها نمی رساند».

به گفته این فعال اجتماعی در حوزه اعتیاد، در طول دورانی که آمار راه اندازی کمپ های ترک اعتیاد رو به افزایش بود، فشار زیادی از سوی افراد صاحب نفوذ در مناطق جغرافیایی کشور به کارکنان، مدیران و کارشناسان سازمان بهزیستی برای گرفتن مجوز وارد آمد که نتیجه آن را مشاهده کرده ایم.

ضرورت توجه به پروتکل «راه اندازی محیطی امن و عاری از مواد مخدر»

«دیلمی زاده» وقوع حوادث تلخ مثل آتش سوزی کمپ «گام اول رهایی» در لنگرود را زنگ خطری برای دیگر مراکز به ویژه مسئولان و سیاست گذاران می داند؛ «باید توجه کنیم که افراد درگیر با اعتیاد با برخورداری از امکانات و توان مالی متفاوت به امکانات و برنامه های درمانی متفاوتی نیاز دارند؛ همچنین اولین پروتکل درمان های اقامتی در ایران از طرف جمعیت تولدی دوباره همراه با دوستانی طراحی و آماده شده است که محور اصلی آن روی این جمله «راه اندازی محیطی امن و عاری از مواد مخدر» استوار است. حالا با توجه به این پروتکل راه گشا از هفت سال گذشته تاکید داشتیم که کار غربالگری و نظارت بر مراکز ترک اعتیاد انجام شود و این کار به معنی تعطیلی مراکز نیست. رعایت استاندارد و کیفیت مورد نیاز در این مراکز برای راه اندازی یک مرکز امن مورد توجه قرار داشت تا بر اساس این به مراکز مهلت و فرصت کافی برای به دست آوردن استانداردهای لازم و افزایش کیفیت داده شده و به مراکزی هم در این حوزه که با استاندارد اصلی فاصله داشته و نمی توانند در این زمینه به مرحله بهینه برسند، هشدار و اخطار داده شود. بی تردید رعایت این نکات می تواند به حفظ جان انسان ها کمک کند».

فشار اقتصادی و نیاز به خدمات ارزان قیمت برای ترک اعتیاد

به گفته این فعال اجتماعی، تولدی دوباره از سال 1387، از صد مرکز ترک اعتیاد به شش مرکز علاوه بر مراکز کاهش آسیب رسیده است و این اقدام در راستای غربالگری و استانداردسازی مراکز انجام شده است «بر اساس محاسبه های انجام شده، حدود 94 مرکز از استانداردهای لازم برخوردار نیستند و شاید اگر غربالگری نشده بود، اتفاق تلخ مشابهی هم رخ داده بود. به همین دلیل امکان عضویت به مراکزی که از استانداردهای کافی برخوردار نبودند، داده نشد.

«دیلمی زاده» تاکید می کند که خانواده ها در ایران به درمان های ارزان قیمت اما استاندارد و با کیفیت برای ترک اعتیاد نیاز دارند و امیدوار هستیم تا سازمان بهزیستی کشور راه های بهینه تری را برای ترک اعتیاد و پیشگیری از وقوع حوادث دلخراش در کمپ های ترک اعتیاد اعمال کند.

به گزارش «شرق» داده های ستاد مبارزه با مواد مخدر که در سالنامه مرکز آمار ایران منتشر شده، نشان می دهد که بیش از یک میلیون و 600 هزار نفر، به اختیار یا اجبار به مراکز نگهداری و درمان اعتیاد مراجعه کرده اند. از این میان یک میلیون و 491 هزار نفر به همت خود یا افراد خانواده به این مراکز مراجعه و حدود 109 هزار نفر نیز، طبق ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر، با حکم مقام قضائی به مراکز ترک اعتیاد فرستاده شدند؛ حالا با توجه به رشد قارچ گونه مراکز و انتقاد از اعمال سیاست های اجباری در ترک اعتیاد، مشخص نیست که نظارت و سرکشی بر این مراکز با چه سازوکاری دنبال می شود.

«مهدی خدمت بین دانا»، مدیرکل سازمان بهزیستی گیلان، روز گذشته در آخرین تماس و پیگیری خبرنگار «شرق» اعلام می کند که در حال ارائه توضیحات به شورای تامین استان بوده و بعد از به دست آوردن جزئیات کامل، در این زمینه گفت وگو می کند. تا زمان تنظیم و انتشار گزارش، امکان مصاحبه با این مسئول در سازمان بهزیستی فراهم نشد.