پایگاه خبری اعتیاد

شوآن شریعتی راد در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری اعتیاد (ادنا) می‌گوید: «بر اساس مطالعاتی که در ایران انجام شده و نتایج آن در سال 2013 در مجله International Journal of Drug Policy منتشر شده، مشخص شده است که برخی از افرادی که در حال متادون درمانی هستند همزمان مت‌آمفتامین هم مصرف می‌کنند.»

به گفته او این الگوی مصرف بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به شکست درمان نگه‌دارنده متادون در ایران شود و از این روی مطالعات کیفی در این حوزه انجام شده تا دلایل گرایش این بیماران به مت‌آمفتامین مشخص شود.

شریعتی راد توضیح می‌دهد که در دهه 1980 و 1990 چنین الگوی مصرفی در امریکا هم وجود داشته، به طوری که بیمارانی که تحت درمان نگه‌دارنده با متادون بودند همزمان کوکائین هم مصرف می‌کردند؛ اما در ایران با توجه به اینکه محرکی که در بازار در دسترس مصرف‌کنندگان وجود دارد مت‌آمفتامین است، بیماران به سمت این ماده گرایش پیدا کرده‌اند.

او با بیان اینکه بر اساس تحقیقی که دکتر سید رامین رادفر انجام داده، مشخص شده است که 25 درصد مصرف‌کنندگان متادون در ایران از مت‌آمفتامین هم به طور همزمان استفاده می‌کنند، درباره علت‌های گرایش این بیماران به محرک‌ها می‌گوید: «تاکنون مطالعه بالینی در مورد چرایی این مسئله صورت نگرفته است. فقط مطالعه آزمایشگاهی انجام شده که به طور همزمان به موش‌ها مت‌آمفتامین و شبه مخدر داده شده، نتایج این تحقیق نشان داده است که مصرف همزمان محرک و مخدر در موش‌ها باعث می‌شود که میزان رهاسازی دوپامین در مغز آنها [بیش از مصرف هر کدام از اینها] افزایش پیدا کند.»

به گفته شریعتی راد برای بررسی علت‌های مصرف این مواد به طور همزمان در انسانها هم، دو مطالعه کیفی در سال 2013 و 2015 در ایران انجام شده است و محققان به سراغ کسانی که در حال متادون درمانی هستند ولی مت‌آمفتامین هم مصرف می‌کنند رفته‌اند و از آنها علت این امر را جویا شده‌اند.

او با بیان اینکه بیشتر آنها اعلام کردند که از مت‌آمفتامین برای خوددرمانی استفاده می‌کنند؛ یعنی برای اینکه از عوارض متادون خسته شده بودند به سراغ شیشه رفته‌اند، می‌گوید: «بیشتر بیماران اعلام کردند که به آنها گفته شده بود که شیشه خماری ندارد اما عوارض متادون را از بین می‌برد. این بیماران هم برای اینکه از عوارض متادون خسته شده بودند و می‌خواستند مصرف آن را قطع کنند سراغ شیشه رفته‌اند ولی بعد از مدتی هم متادون مصرف کرده‌اند و هم گرفتار شیشه شده‌اند.»

این پژوهشگر اعتیاد، علت دیگر گرایش این افراد به سمت مت‌آمفتامین را درمان ناتوانی جنسی عنوان می‌کند: «واقعیت این است که متادون عوارض جنسی دارد و توانایی جنسی را در بیماران [مرد و زن] کاهش می‌دهد. علت هم این است که متادون علاقه دارد که به هورمون‌های جنسی بچسبد و به همین دلیل سطح این هورمون را در بدن پایین می‌آورد. بنابراین مردان و زنانی که تحت درمان با متادون هستند درجاتی از ناتوانی جنسی را تجربه می‌کنند.»

او می‌گوید: «چندی پیش دکتر شکارچی زاده تحقیقی را انجام داده بودند که نشان می‌داد بیشتر مصرف‌کنندگان متادون در ایران، جوانان متأهل و شاغلی هستند که در دهه سوم زندگی‌شان به سر می‌برند و معلوم است که توانایی جنسی برای این افراد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از ناتوانی جنسی هراس دارند و به همین دلیل به سمت مت‌آمفتامین گرایش پیدا کردند.»

به گفته شریعتی راد، درمان اختلالات شناختی ناشی از مصرف متادون، دلیل دیگری بوده که در پاسخ به دلیل گرایش شان به سمت مت‌آمفتامین مطرح کرده‌اند: «مصرف متادون مانند هر مخدر دیگری به تنهایی، یک سری اختلالات شناختی در مغز ایجاد می‌کند که یکی از مهم‌ترین آنها کندی روانی حرکتی(Psychomotor : سایکوموتور ) است. این اختلال باعث می‌شود که حرکات شخص کند شود. بنابراین بیماران به این امید که این مشکل را برطرف کنند و پرکارتر شوند به سمت مت‌آمفتامین گرایش پیدا کرده‌اند.»

او می‌گوید که بیمارانی که با آنها مصاحبه کرده برایش توضیح داده‌اند که با مصرف محرک پرکارتر شده‌اند: «یکی از بیماران که نقاش ساختمان بود می‌گفت وقتی که متادون مصرف می‌کردم در یک روز فقط یک دیوار را می‌توانستم رنگ بزنم ولی وقتی شیشه را هم مصرف می‌کردم. در همان یک روز 4 دیوار را با هم رنگ می‌زدم و خیلی پرکار و پرانرژی بودم.»

این پژوهشگر اعتیاد، ادامه دادن به رفتارهای اعتیادی را دلیل دیگری عنوان می‌کند که در این تحقیق برای استفاده همزمان این دو ماده مطرح شده است: «وقتی بیماری تحت درمان نگه‌دارنده است باید در کنار دارو برای اصلاح رفتارهای اعتیادی بیمار هم ‌فکری شود اما در بیشتر موارد این مداخلات به درستی انجام نمی شود و این رفتارها اصلاح نمی‌شوند.»

شریعتی راد می‌گوید: «دلایل ذکر شده می‌تواند به شکست اهداف درمان نگه‌دارنده در ایران منجر شود و نه تنها هدف اصلی که بازگرداندن این افراد به زندگی، روابط اجتماعی و درآمد زایی است را تأمین نکند بلکه وابستگی به ماده جدیدی را باعث شود و مشکلی به مشکلات آنها اضافه کند. بنابراین باید به دنبال راهکاری برای این مسائل بود.»

او توضیح می‌دهد: «این افراد ممکن است با گرایش به سمت شیشه گرفتار رفتارهای پرخطر جنسی هم بشوند که آنها را مستعد بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت کند. با مصرف همزمان محرک و مخدر باعث تشدید اختلالات مغزی در آنها هم می شود که بسیار خطرناک است.»

او پیشنهاد می‌کند که پزشکان برای حل این مشکلات به دنبال راه‌حل باشند: « بهتر است که پزشکان در کلینیک‌هایشان در مورد مسائل جنسی از بیمارانشان سؤال کنند و روی این مسئله دقت بیشتری داشته باشند. هرچند که بسیاری از بیماران با وجود اینکه از مشکلات جنسی رنج می‌برند به خاطر اینکه صحبت در مورد مسائل جنسی در کشور ما تابو است، شرم دارند در رابطه با آن با پزشکان شان صحبت کنند اما پزشکان باید در این خصوص از بیماران شان پرسش کنند و درصورتی‌که مشکلی در این رابطه داشتند پزشک باید یا خود درمان را شروع کند و یا بیمار را به پزشک متخصص دیگری ارجاع دهد.»

شریعتی راد توجه به مداخلات روانشناختی را هم بسیار ضروری می‌داند و می‌گوید: «تحقیقات نشان داده است که بیمارانی که به سمت مت‌آمفتامین گرایش پیدا کرده‌اند، از مداخلات روان‌شناختی کافی بهره مند نبوده اند. بنابراین در این زمینه هم باید دقت بیشتری انجام شود.»

او می‌گوید: «نتایج مطالعه‌ای که انجام داده‌ایم نشان داده است که از هفته هشتم درمان با متادون، گرایش به سمت مت‌آمفتامین افزایش پیدا می‌کند؛ یعنی دو ماه بعدازاینکه بیمار متادون مصرف کرد و عوارض آن را تجربه کرد به دنبال خوددرمانی و راه‌حلی می‌رود که مخفیانه از درمانگر خود مشکلاتش را حل کند. بنابراین درمانگران باید فرصت دو ماه اول متادون درمانی را جدی بگیرند و بیشترین مداخلات درمانی در این فرصت طلایی دو ماهه باید انجام شود.»

او به این نکته هم اشاره می‌کند که مدت ‌زمان دو ماه در تحقیقات اولیه‌ای که انجام ‌شده به‌دست‌آمده است و ممکن است در تحقیقات جامع‌تر و کامل‌تری که در آینده انجام شود این مدت‌زمان اندکی تغییر کند.