پایگاه خبری اعتیاد

اخیراً کلیپ چند دقیقه ای در فضای مجازی منتشر شد که حضور پرشمار معتادان بی خانمان در محله شوش تهران را نشان می داد. مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران جزو اولین کسانی بود که به این کلیپ واکنش نشان داد و اینگونه در فضای مجازی موضع خود را اعلام کرد "زحمات چند ساله نیروی انتظامی با تعطیلی مراکز نگهداری معتادان نقش بر آب شد، بیش از پیش نگران همکارانم در مواجهه با این افراد هستم".

آنگونه که در اخبار مطرح شده است طی جلساتی که بین دستگاه های متولی برگزار شده است به احتمال قوی پس از تدوین پروتکل های بهداشتی خاص از سوی وزارت بهداشت، فرایند ساماندهی معتادان بی خانمان مجدد آغاز خواهد شد.

در همین خصوص امکان سنجی این اقدام را با بیان برخی جزئیات بیان می کنم.

به طور کلی فرایند نگهداری معتادان متجاهر از 3 مرحله اصلی (از مرحله ترخیص صرف نظر شده است چراکه خود شرح مفصلی دارد) تشکیل می شود که به تفکیک چالش های هر مرحله از نظر خطر ابتلا/شیوع ویروس کرونا برشمرده شده است.

الف) دستگیری: این فرایند توسط نیروی انتظامی انجام می شود. با فرض اینکه ماموران نیروی انتظامی مجهز به وسایل و لوازم بهداشتی باشند، معتادان دستگیر و بایستی به مکانی برای غربالگری انتقال داده شوند. نحوه انتقال به چه شکلی خواهد بود؟ آیا مانند سابق با ون یا اتوبوس خواهد بود؟ اگر اینطور باشد رعایت حفظ فاصله فیزیکی که پروتکل های بهداشتی جهانی و ستاد ملی بر آن تاکید مکرر دارند به چه نحوی رعایت خواهد شد؟ شواهد موجود نشان می دهد شدت واگیردار بودن ویروس کرونا به شدت بالا و در عین حال هر فرد مبتلا می تواند به حداقل 2.2 نفر دیگر ویروس را منتقل کند. بنابراین فرایند دستگیری بسیار پیچیده و حساس می باشد.

ب) غربالگری: در حالت عادی و قبل از شیوع ویروس کرونا، معتادان پس از دستگیری به صورت گروهی به محل غربالگری منتقل می شدند و در این مرحله از نظر اعتیاد و موارد منع پذیرش طبق پروتکل (سن کمتر 18 یا بالای 60، بیماری های همراه و ...) مورد ارزیابی قرار می گرفتند. باتوجه به شیوع کرونا، طبق اظهارات مسئولین مقرر شده به منظور ارزیابی ابتلا به کرونا، "مرکز میانی" برای قرنطینه کردن معتادان مشکوک به کرونا راه اندازی شود.

در این خصوص ذکر چند نکته ضروری است. نخست اینکه ظرفیت "مرکز میانی" چند نفر است و با چه استانداردهایی قرار است راه اندازی شود؟ همگی به خوبی می دانیم که شرایط قرنطینه کردن فرد مصرف کننده مواد با جمعیت عمومی بسیار متفاوت است. چراکه فرد مصرف کننده در حین قرنطینه شدن یا باید مواد مصرف کند که با سیاست های فعلی امکانش وجود ندارد و یا باید تحت درمان نگهدارنده قرار گیرد و شرایط خاص خودش را می طلبد. آیا این شرایط پیش بینی شده است؟

دومین مسئله، مصرف کنندگان موادی هستند که منع پذیرش دارند و دارای بیماری های همراه می باشند و آنگونه که قبلاً مسئولین گفته اند تعدادشان در تهران بیش از هزار نفر است و در مراکز ماده 16 پذیرش نمی شوند. چندماهی از اختلاف نظر وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی نگذشته است که در خصوص تعیین تکلیف این گروه مشاجره می کردند. آیا این مسئله اکنون حل شده است؟یا به همان منوال سابق خواهد بود چراکه به باور نگارنده اتفاقاً این افراد گروه هدف اصلی هستند. 

نکته بعدی این است که چنانچه در این مرحله آزمایش کرونای یکی از افراد، مثبت اعلام شود چه مرکز درمانی/بیمارستانی برای پذیرش این افراد تجهیز شده است که هم امکانات درمان کرونا و هم امکانات درمان اعتیاد را همزمان دارا باشد؟ آیا باید دوباره منتظر عاقبتی چون افراد دارای منع پذیرش برای این گروه باشیم؟ ضروری است که حتماً قبل از اجرای طرح بودجه مربوطه به دستگاه مسئول پرداخت شده باشد!

ج) نگهداری: طبق قانون، معتادان متجاهری که در مرحله غربالگری معیارهای ورود را برای مراکز درمان ماده 16دارا می باشند حداقل 3 ماه (اخیراً به 6 ماه افزایش یافته است) باید در این مراکز نگهداری شوند. در این مراکز پزشک، مددکار اجتماعی، روانشناس، مددیار اعتیاد و خدمتگزار ارائه خدمات می کنند. نکته ای که قابل تامل است ظرفیت و ایزوله بودن این مراکز است. چطور فاصله فیزیکی در این مراکز رعایت خواهد شد؟ اگربه هر طریقی یک نفر از این افراد به ویروس مبتلا شود چه ساز و کاری برای جلوگیری از انتقال به اجتماع چند ده نفری/در برخی مراکز چند صدنفری مددجویان وجود دارد؟ آیا مراکز درمان اجباری (ماده 16) پیشرفته تر و با سیستم قرنطینه قوی تر از بیمارستان های مجهزی است که متاسفانه کادر درمانی آن ها شامل پزشکان و پرستاران به کرونا مبتلا شدند و بعضاً در راه خدمت فوت شدند؟ بعلاوه اخیراً شاهد اقدام هوشمندانه قوه قضائیه (که جای تقدیر دارد) در خصوص ترخیص بیش از 70 هزار نفر از زندانیان بوده ایم و ممکن است تعدادی هرچند کم از افرادی که در تور دستگیری ماده 16 گرفتار می شوند همان زندانیانی باشند که بخاطر شیوع کرونا و به دستور قوه قضائیه از زندان ترخیص شدند در اینصورت چه تدبیری اندیشیده شده است؟ و آیا این رویکردها در مغایرت با یکدیگر نیستند؟

اخیراً سازمان جهانی سلامت (WHO) سندی برای ملاحظات روانی اجتماعی ویروس کووید19 منتشر کرد (این سند توسط انجمن مددکاران اجتماعی ایران ترجمه شده است) که در آن بر جلوگیری از انگ اجتماعی ناشی از کرونا و همدلی و همراهی با افراد مبتلا تاکید کرده است اما متاسفانه برخی دستگاه ها در تناقض با شعارهای خود "تهران شهری برای همه" به جای اقدامات کارآمد و موثر و انسان دوستانه، دیوار کوتاه تری از معتادان بی خانمان پیدا نکردند و هنوز به کرونا مبتلا نشده، انگ جدیدی بر پیشانی آن ها الصاق کردند.

امیر مغنی باشی، عضو هیئت مدیره انجمن مددکاران اجتماعی ایران