پایگاه خبری اعتیاد

یک پژوهشگر اعتیاد می گوید که بر اساس تحقیقی که انجام داده به این نتیجه رسیده است که قوی ترین شاخص در اعتیاد زنان آسیب روانی ـ جسمی، دومین شاخص وضعیت اجتماعی ـ اقتصادی، سومین شاخص استفاده ابزاری و چهارمین شاخص میزان قدرت فشار روانی است.

رویا نوری در گفت و گو با خبرنگار ادنا درباره نتایج تحقیق «سبب شناسی حساس به جنس واره در زنان وابسته به مواد اعتیاد آور در شهر تهران» که در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ انجام شده، گفت:«نتایج اصلی تحقیق نشان داد که سبب شناسی اعتیاد زنان به صورت شفاف و واضح متفاوت از سبب شناسی اعتیاد مردان است. فشارهای عاطفی و آسیب پذیری جسمی و روانی اصلی ترین و بارزترین علت گرایش به اعتیاد زنان شناسایی شد.»

به گفته او بستر اجتماعی،فشارهای خاص از سوی خانواده یا فرد معتاد در خانواده (همسر، پدر و بردار)، فشارهای روحی و روانی ناشی از مواجهه با یک وضعیت دردناک که به علت احساس بی قدرتی زمینه گرایش به مصرف را ایجاد میکند، و فشارهای مالی برای تهیه مواد از جمله اصلی ترین مولفه هایی است که سبب شناسی اعتیاد زنان را متفاوت از اعتیاد مردان می کند.

 این پژوهشگر اعتیاد گفت:«این تحقیق نشان داد نگاه به اعتیاد زنان هم در بعد سبب شناسی آن و هم در بعد مواجهه (پیشگیری، درمان و جلوگیری از عود) باید متفاوت از نگاه به اعتیاد مردان باشد.»

به گفته نوری، این تحقیق هر چند که آسیب پذیری جسمی و روانی را عامل اصلی اعتیاد زنان در نظر گرفته است اما این آسیب پذیری در یک بستر اجتماعی خلق و در یک بستر اجتماعی تقویت و با مکانیسم های اجتماعی زمینه را برای مصرف مواد فراهم می کند.

او با بیان اینکه،عدم حمایت خانواده اصلی ترین عامل در تبدیل مصرف تفننی به مصرف مداوم و حمایت خانواده به عنوان اصلی ترین عامل در درمان شناسایی شده است، گفت:«میانگین سنی اولین مصرف مواد در زنان 21 سال و میانگین معتاد شدن 24 است. به این معنا که فاصله اولین مصرف تا معتاد شدن زنان در ایران براساس مطالعه حاضر 3 سال است. حدود 90 درصد از زنانی که اولین تجربه مصرف دارند  در فاصله سنی 15 تا 27 سال هستند و 90 درصد از زنانی که معتاد می شوند در فاصله سنی 17 تا 31 سالگی هستند.»

این پژوهشگر اعتیاد با بیان اینکه تحقیق حاضر تلاشی در راستای روشن تر نمودن تصویر اعتیاد زنان در ایران و با هدف جلب توجه سیاستگذاران حوزه سلامت کشور به این مسئله اجتماعی انجام شده است، گفت:«در این مطالعه، ضمن بررسی سبب شناختی علل اجتماعی اعتیاد زنان معتاد، به مقایسه زنان معتاد و غیرمصرف کننده شهر تهران در بخش وسیعی از خصوصیات در بخش های خصوصیات جمعیت شناختی، وضعیت خانوادگی ـ اجتماعی، تفریح و فعالیتهای مذهبی، وضعیت طبی، وضعیت روانشناختی، زندگی شخصی و اطلاعات پیرامون رفتارهای پرخطر پرداخته شده و علل مبتنی بر جنس واره گرایش اعتیاد در زنان ساکن شهر تهران براساس سه ایده اصلی واکنش به بحران های عاطفی، دلالت های معنایی مربوط به ابراز خود و مدیریت بدن مورد بررسی قرار گرفته است.»

نوری با بیان اینکه مطالعه به شیوه ترکیبی و با دو روش کمی و کیفی انجام شده است، توضیح داد:«در بخش کمی با استفاده از ابزار پرسشنامه یک گروه زنان مصرف کننده مواد با نمونه حدود 787 نفر از مراکز کاهش آسیب، مراکز درمان سرپایی، مراکز اقامتی میان مدت،کنگره شصت، زندان،مراکز ماده 16 و زنان مصرف کننده غیرتحت درمان در مهمانی ها یا گروه دوستانه و برای نمونه زنان غیرمصرف کننده براساس برآوردهای انجام گرفته در نمونه گیری 402 نمونه از 5 پهنه شهری (جنوب،شرق، شمال، غرب و مرکز) انتخاب شدند.»

او درباره یافته های تحقیق گفت:«مطالعه نشان داد که 63.5 درصد زنان معتاد در استان تهران به دنیا آمده و قومیت اکثر  آنها فارس بوده است.بیش از 74 درصد آنها دارای تحصیلات دیپلم و پایین تر داشتند. 26درصد از زنان معتاد بیان کرده اند که متاهل و  33.2 درصد از افراد مصرف کننده سرپرست خانوار نیز هستند. این در حالی است که تنها 7.7. درصد زنان غیر مصرف کننده سرپرست خانوار بودند.»

نوری ادامه داد:«از نظر وضعیت شغلی 91.3 درصد دارای شغل آزاد و تنها ۲.۳ درصد از شغل دولتی برخوردار بودند و  از این نظر تفاوت معناداری بین دو گروه مصرف کننده و غیر مصرف کننده وجود داشت. بیش از 14 درصد از راه مواد فروشی و تن فروشی کسب درآمد کرده اند. 11.6 درصد در شغل های رده پایین مانند آبدارچی، نظافت چی و... مشغول بودند. بیش از 74 درصد پاسخگویان مصرف کننده اعلام کرده اند که پدر آنها بیسواد بوده یا تحصیلاتی زیر دیپلم داشته است. این رقم برای افراد غیر مصرف کننده حدود 42 درصد بوده و بیش از 75 درصد مادران افراد مصرف کننده بیسواد(37.1) و یا دارای تحصیلات زیر دیپلم(38.4) بودند. این ارقام برای افراد غیر مصرف کننده  41.6 درصد بوده است.»

این پژوهشگر اعتیاد گفت:«حدود 30 درصد افراد مصرف کننده اعلام کرده اند که اوقات فراغت خود را با خانواده می گذرانند. این رقم برای افراد غیر مصرف کننده 70 درصد است. یافته دیگر نشان می دهد حدود 32 درصد افراد مصرف کننده اوقات فراغت خود را به تنهایی سپری می کنند. این رقم برای افراد غیر مصرف کننده حدود 5 درصد است.همچنین 28.7 درصد پاسخگویان مصرف کننده و 13.4 درصد افراد غیر مصرف کننده  دارای بیماری جسمی هستند.»

به گفته او نتایج این تحقیق نشان داده است که 38.5 درصد از زنان مصرف کننده و 19 درصد از زنان غیر مصرف کننده تاکنون فکر خودکشی داشته اند و 26 درصد زنان مصرف کننده و 6 درصد زنان غیر مصرف کننده تاکنون به طور جدی اقدام به خودکشی کرده اند. در این مورد بین دو گروه بر اساس نتیجه آزمون مجذور کای تفاوت معناداری وجود دارد.6.4 درصد افراد مصرف کننده و حدود 1 درصد افراد غیر مصرف کننده در بخش روانپزشکی بستری بوده اند و 15.4 درصد از زنان مصرف کننده و 5.7 درصد از زنان غیر مصرف کننده در این مدت مصرف داروی روانپزشکی داشته اند.

نوری با بیان اینکه این تحقیق نشان داد که 84درصد از زنان مصرف کننده و حدود 49 درصد  از  زنان غیر مصرف کننده سابقه اختلال پس از یک رویداد را داشته اند. یعنی رویداد یا موقعیتی را تجربه نموده اند که به علت احساس بی قدرتی در مقابل آن دچار فشار روحی و روانی شده اند، گفت:«بررسی نوع مواد مصرفی بعد از تجربه اختلال پس از حادثه نشان داد که زنانی که تجربه یک واقعه سخت را داشته اند پس از رخداد در بین افراد مصرف کننده 41 درصد شیشه، 17.4 درصد هروئین و 13.3 درصد نیز تریاک کشیده اند. از این نظر گروه زنان غیر مصرف کننده تفاوت معناداری با زنان مصرف کننده دارند. بیشتر آنها یعنی  37 درصد قرصهای مخدر و 7.4 درصد نیز ماری جوانا یا قرص اکس یا اکستازی مصرف کرده اند.»

او درباره تجربه خشونت در بین زنان مصرف کننده مواد گفت:«بررسی تجربه خشونت در دو گروه زنان مورد مطالعه نشان داد 86.3 درصد زنان مصرف کننده و 32 درصد گروه زنان غیر مصرف کننده گفته اند که در 6 ماه گذشته تجربه مشاجره کلامی داشته اند.از  دیگر مصادیق خشونت ، تجربه درگیری فیزیکی نیز مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاکی از این امر بود که 54.3 درصد از زنان مصرف کننده و 19 درصد از زنان غیر مصرف کننده در 6 ماه گذشته تجربه مشاجره فیزیکی داشته اند.»

نوری با  توضیح اینکه از نظر ارتباط جنسی اجباری نیز تفاوت معناداری بین دو گروه مصرف کننده و غیر مصرف کننده مشاهده شد، گفت:« 41.8درصد از زنان مصرف کننده در این مورد پاسخ مثبت داده اند. این درحالی است که تنها 10.8 درصد افراد غیر مصرف کننده گفته اند که ارتباط جنسی اجباری داشته اند.»

او با بیان اینکه به اعتقاد زنان مصرف کننده مواردی مانند فرار از فشارهاي روحي ناشي از محدوديتهاي خانواده و محيط، فشارهاي عاطفي ناشي از آزار جسمي و جنسي، مشکلات مالي و تن فروشي و فشارهاي روحي در جامعه بیشترین تأثیر را در گرایش زنان به مصرف مواد دارد، گفت:«میانگین سن اولین تجربه  پاسخگویان حدود 21 سال، میانگین سن شروع اعتیاد 24 سال و انحراف معیار آن 7 است. به عبارت دیگر بیشتر افراد از حدود 24 سالگی تا 31 سالگی آغاز وابستگی آنها به ماده مصرفی عنوان شده است.»

این پژوهشگر اعتیاد درباره نوع ماده مصرفی زنان هم گفت: «اولین ماده مصرفی زنان  تریاک با 23.1 درصد بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. بعد از آن کراک و شیشه و کانابینوئیدها  به ترتیب با 15 و 13.7 و 12 درصد در جایگاه بعدی  قرار دارند درمیان زنان مصرف کننده 36.6 درصد در حال حاضر تنها یک ماده مصرف میکنند. از این تعداد اکثریت زنان که7 درصد را شامل می شوند  شیشه مصرف می کنند.»

به گفته او بررسی رفتار پرخطر در زنان نشان داد ،از میان زنانی  که به پرسش ارتباط با غیر همسر پاسخ داده اند 40.2 درصد گفته اند که با افرادی غیر از همسرشان ارتباط جنسی داشته اند که 32.17. درصد از آنان  از  رابطه جنسی به منظور تأمین هزینه مواد مصرفی استفاده می کنند.23.7 درصد گفته اند که تجربه زندان یا بازداشت داشته اند، افراد مصرف کننده به دلایلی چون اقدام به سرقت برای تامین هزینه مواد مصرفی و یا به جرم حمل و یا خرید و فروش مواد مخدر بازداشت و زندانی می شوند.

نوری گفت:«از مجموع کل پاسخگویان معتاد 41.9 درصد گفته اند که تست HIV را انجام داده اند. از این تعداد جواب تست  3.3 درصد مثبت بوده است. حدود 3 درصد نیز تست هپاتیت مثبت بوده است.  3.2 درصد از پاسخگویان از سرنگ مشترک استفاده میکنند.»

به گفته او بررسی شاخص  رفتار پرخطر برحسب مراکز هم نشان داده است که زنان تحت پوشش مراکز کاهش آسیب با بیشترین میزان 37.5 درصد و زنان مصرف کننده غیر تحت درمان 32.9  و سپس زنان زندانی 32 درصد به ترتیب بیشترین رفتارهای پرخطر را داشته اند.

این پژوهشگر اعتیاد گفت:«بررسی شاخص آسیب پذیری جسمی و روانی زنان نشان داد به ترتیب  73.6 درصد از زنان تحت پوشش ماده 16 و 69.4 درصد از زنان زندانی  و 66 درصد مصرف کنندگان غیر تحت درمان اسیب روانی و جسمی در میزان متوسط را دارند.»

نوری با بیان اینکه بررسی شاخص پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی مراجعان برحسب مراکز خدماتی ویژه مصرف کنندگان موادنشان داد 75 درصد مصرف کنندگان  زن تحت پوشش مراکز کاهش اسیب در پایگاه اجتماعی و اقتصادی پایین هستند  و 44 درصد از زنان مراکز اقامتی در این پایگاه قرار می گیرند، گفت:«60 درصد از زنان تحت پوشش مراکز درمان سرپایی در پایگاه اجتماعی اقتصادی متوسط و  57.9 درصد از  زنان مصرف کننده غیر تحت درمان در این پایگاه قرار دارند.  75 درصد از  زنان تحت پوشش کنگره شصت در پایگاه اقتصادی اجتماعی بالا قرار دارند و 10.5 درصد از زنان مصرف کننده غیر تحت درمان در طبقه خیلی بالا قرار دارند.»

به گفته او بررسی شاخص علت هویتی گرایش به مصرف مواد در مراکز خدماتی مصرف کنندگان مواد نشان داده است که به طور کلی  بیشترین در سطح متوسط بوده و در 42 درصد زنان خدمات گیرنده از 7 نوع خدمات مذکور نقش هویت در مصرف متوسط شناسایی شده است.

نوری گفت:«بررسی شاخص گرایش به مصرف مواد با علت فشار روحی بر حسب  مراکز خدمات ویژه مصرف کنندگان نشان داد در  اکثریت مراکز با 48 درصد نقش این عامل در گرایش به مصرف زیاد است  و در این میان زنان مراکز کاهش آسیب وماده 16 به ترتیب 64.9 و .57.3  درصد بیشترین میزان را نشان می دهند.»

او ادامه داد:«بررسی شاخص گرایش به مصرف مواد به دلیل استفاده ابزاری در مصرف کنندگان تحت پوشش مداخلات متفاوت  نیز حاکی از این امر بود که  در میان کلیه مراکز بیشترین میزان 43.6درصد شناسایی شد که این میزان نقش متوسط دارد در میان زنان مورد مطالعه در کلیه مراکز، زندان زندانی با بیشترین میزان 60.2 درصد گرایش به مصرف با دلیل ابزاری در اندازه متوسط را نشان دادند.»

نوری با بیان اینکه دیدگاه رابرت آگینو دیدگاهی است که بیشترین قدرت تبیینی در مورد یافته های تحقیق حاضر را دارد و با این دیدگاه می توان تحلیل کرد که چگونه افراد راههایی را می یابند که فشار وارده به خود را کاهش دهند، گفت:«بر اساس دیدگاه آگینو مصرف مواد راهی برای فرار از فشارهای اجتماعی است که این مساله به طور مشخص در تحقیق حاضر تایید شد.»

این پژوهشگر گفت: «در قدم نهایی با انجام رگرسیون گام به گام و وارد کردن شاخص های تدوین شده به مدل مفهومی اعتیاد به صورت مرحله ای، نتایج نشان داد قوی ترین شاخص در اعتیاد زنان آسیب روانی ـ جسمی دومین شاخص  وضعیت اجتماعی ـ اقتصادی، سومین شاخص استفاده ابزاری و چهارمین شاخص به نسبت میزان قدرت فشار روانی است.»