پایگاه خبری اعتیاد

مجمع عمومی سازمان ملل متحد جلسه ویژه‌ای را با موضوع «مشکل جهانی مواد مخدر» در روزهای ٣١ فروردین تا دوم اردیبهشت (١٩ تا ٢١ آوریل) سال جاری در مقر سازمان ملل در نیویورک برگزار خواهد کرد. این نشست، نقطه‌عطفی تاریخی در سیاست‌گذاری‌های جهانی مواد مخدر و فرصتی برای جامعه بین‌الملل به منظور مرور و پیگیری مشکلات گسترده جهانی مواد مخدر روان‌گردان است. در این جلسه، دولت‌های عضو سازمان ملل متحد، دولت‌های ناظر، سازمان‌های بین‌المللی مرتبط، نمایندگان سازمان‌های غیردولتی، نمایندگان جامعه مدنی و علمی و نیز گروه‌های جوانان شرکت خواهند كرد. این برای سومین‌بار است که سازمان ملل متحد جلسه ویژه‌ای را به بحث و بررسی درباره مواد مخدر اختصاص داده است. اولین جلسه ویژه در سال ١٩٩٨ و هم‌زمان با دهمین سالگرد تصویب کنوانسیون ١٩٨٨ سازمان ملل درباره «مقابله با قاچاق مواد مخدر و روان‌گردان» تشکیل شد. در آن جلسه، کشورها متعهد به کاهش عرضه و تقاضای مواد مخدر تا سال ٢٠٠٨ شدند. UNGASS ١٩٩٨ با حمایت از هدف آرمانی «جهان عاری از مواد مخدر»، هدف سال ٢٠٠٨ را «ازمیان‌برداشتن یا کاهش چشمگیر» مواد مخدر از بازار جهانی تعیین کرد.  UNGASS ٢٠١٦ در مقطعی حساس از سیاست مواد مخدری سازمان ملل متحد قرار گرفته است...

... و فرصتی خواهد بود برای ارزیابی صادقانه موفقیت‌ها و ناکامی‌های سیاست‌های جهانی مبارزه با مواد مخدر. برگزاری این جلسه در ابتدا برای سال ٢٠١٩ برنامه‌ریزی شده بود، اما پس از تأکید رؤسای جمهور کلمبیا، گواتمالا و مکزیک، زمان این جلسه به سال ٢٠١٦ تغییر کرد و این خود نشانگر اهمیت و نیاز ویژه برای برگزاری این جلسه است. 
محورها و اهمیت UNGASS ٢٠١٦
محورهای اصلی این نشست را می‌توان مواد مخدر و سلامت، مواد مخدر و جرم، حقوق‌ بشر، زنان و کودکان، مواد مخدر و توسعه جایگزین و مهم‌تر از بقیه، بحث تغییر کنوانسیون‌ها و اصلاح سیاست‌های موادمخدری همچون جرم‌زدایی، مقررات‌زدایی و قانونی‌سازی مواد مخدر برشمرد که برای اولین‌بار از طرف برخی نهادهای دولتی و غیردولتی، مطرح شده است. درحال‌حاضر سیاست‌های جهانی مواد مخدر سه مناظره بزرگ را دنبال می‌کند: مناظره اول، سیاست «تحمل صفر» است که به مفهوم کمترین اغماض درباره مصرف و قاچاق مواد مخدر و نیز سایر جرائم مرتبط با آن است. روسیه، ایران، سوئد و چین به‌عنوان برخی از نمایندگان این‌گونه سیاست‌ها شناخته می‌شوند. درباره ایران البته باید اشاره کرد که این کشور با وجود سیاست‌های مقابله‌ای خود، تلاش‌های گسترده‌ای را در زمینه کاهش آسیب، درمان و مدیریت مصرف داشته و از این رو چندی است با سیاست تحمل صفر، زاویه گرفته است. مناظره دوم، در آن‌سوی طیف این مناظرات، به سیاست‌های قانونی‌سازی و جرم‌زدایی از مصرف مواد مخدر می‌پردازد. اروگوئه با قانونی‌سازی مصرف، تولید و فروش مواد مخدر، شاخص‌ترین مثال این‌گونه سیاست‌هاست. در این میان، مناظره سومی هم رواج دارد که به نحوی سیاست‌های بینابینی محسوب می‌شود. به این معنا که در این نوع سیاست‌ها از مصرف برخی مواد (دقیقا ماریجوانا) جرم‌زدایی یا با اغماض نگریسته می‌شود و درباره انواع دیگر جرائم مرتبط با آن؛ از قبیل کاشت و تولید، حمل‌ونقل یا توزیع آن، بسته به نوع کشور، پیگیری‌های کیفری و مجازات‌های متفاوتی وجود دارد. با توجه به طیف گسترده دیدگاه‌هایی که از جانب جامعه مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد کشورهای مختلف درباره تغییر کنوانسیون‌ها با هدف آزاد‌سازی و قانونی‌سازی مواد مخدر، وجود دارد، این نشست جایگاه ویژه‌ای در سیاست‌گذاری‌های آتی مواد مخدر جهانی خواهد داشت. 
ایران و   UNGASS ٢٠١٦
در آستانه برگزاری نشست ویژه سازمان ملل متحد درباره مواد مخدر، مواضع متفاوتی مبنی بر جرم‌زدایی به‌عنوان گام صفر قانونی‌سازی و تغییر کنوانسیون از سوی برخی نهادهای فعال حوزه مواد مخدر در ایران به‌عنوان کشوری با سیاست‌های کلان موادمخدری «تحمل صفر»، به چشم می‌خورد. در این خصوص لازم به ذکر است که ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین تعداد مصرف‌کنندگان مواد مخدر دنیا را دارد. به‌علاوه، قرارگرفتن در مسیر ترانزیت بزرگ‌ترین منبع تولید تریاک و ساخت هروئین در دنیا، یعنی افغانستان و همچنین بحث هم‌جواری با گروه تروریستی داعش به‌عنوان یک سازمان دوگانه تبهکاری، باعث شده است هرگونه تغییر احتمالی در پارادایم سیاست‌های موادمخدری ایران به دنبال تغییرات احتمالی در کنوانسیون‌ها به‌شدت موردتوجه و حساسیت قرار بگیرد. ازاین‌رو با درنظرگرفتن مؤلفه‌های اجتماعی و فرهنگی، ژئوپلیتیک و همچنین تحولات امنیتی منطقه‌ای ایران، باید نسبت تغییرات احتمالی شرایط خاص ایران را در نظر داشت. در این راستا، هرگونه تغییر و اصلاح باید با حفظ وضعیت رژیم‌ها و کنوانسیون‌های موجود و درنظرگرفتن دسترسی‌ها به خدمات درمان، کاهش آسیب و مدیریت مصرف مبتنی بر «طبی‌سازی» مواد، توأمان باشد. بنابراین، پیگیری «حفظ مبارزه و تشدید حمایت» به‌مثابه هدفی کلی می‌تواند سرلوحه سیاست‌هایی باشد که به دنبال حل مشکلات جهانی ناشی از مواد مخدر و تغییرنکردن رژیم‌های بین‌المللی هستند. 

مهدخت ذاکری

محقق ارشد م‍ؤسسه هم‌اندیشی جهانی راه برتر (کادراس)