پایگاه خبری اعتیاد

دیروز نشستی در دفتر مطالعات رسانه‌ها با موضوع رسانه‌ها و موضوع اعتیاد برگزار شد که فرصت شد نکاتی را از تجربه کاری‌ام در سازمان بهزیستی و سپس یک روزنامه بگویم که مهم‌ترینش رقابت سه رویکرد متفاوت در نظام قانونی و اجرایی کشور برای پیشگیری و درمان اعتیاد است : 

 اول / همان رویکرد پاک کردن صورت مساله با جمع آوری و نگهداری معتادان و تبلیغات مستقیم برای پیشگیری است . این رویکرد در عالی ترین سطوح هوادار دارد چنانکه یکی از مقامات ارشد گفته بود قبل از این که به این مسئولیت برسم ، آرزو می‌کردم بتوانم روزی اینها ( معتادان) را از خیابان جمع کنم (نقل به مضمون)  پایگاه اصلی مدافعان جمع‌آوری وزارت کشور است. طرح های جمع‌آوری شکست می‌خورند اما همیشه تکرار می‌شوند. نقطه شروع تکرار طرح‌های جمع آوری هم موج‌های رسانه‌ای است که شکل می‌گیرد و مسئولان در پاسخ به مطالبات افکارعمومی یک طرح ضربتی برای جمع‌آوری و نگهداری اجرا می‌کنند. مثال خوب آن پرونده گورخوابی معتادان است که بهانه تکرار طرح جمع‌اوری و نگهداری معتادان متجاهر را داد و ظرف یک سال اخیر در سطح وسیع اجرا می‌شود و میلیاردها تومان صرف نگهداری سه ماهه این معتادان و سپس رهاسازی و مجددا جمع‌آوری آنان می‌شود. رسانه‌ها در این رویکرد نقش سوت شروع طرح‌های جمع آوری را دارند و در پیدا کردن مدل جدید معتاد با هم رقابت می‌کنند و با برجسته سازی چند مورد خاص ، سیستم را به تکرار طرح‌های جمع آوری تشویق می‌کنند. آخرین نمونه آن هم معتادان قنات‌خواب است .

دوم / رویکرد پزشکی است که همه چیز را درمانی می‌بیند و نهایتا به خدمات روانشناسی برای معتادان اعتقاد دارد. این رویکرد که طبیعتا وزارت بهداشت پایگاه آن است قوی و منسجم است و با حضور پزشکان در همه سازمان‌ها و مراکز صدای قوی دارد که البته تا زمانی که منافعش به خطر نیفتند ، ساکت است و با رسانه تعامل چندانی ندارد. آخرین بار که صدایی از این پایگاه شنیدیم ماجرای توزیع شربت متادون در داروخانه ها بود که که جناح افراطی پزشکی سعی داشت قدم آخر را بردارد و با اعتیاد مثل یک بیماری جسمی برخورد کند که دارویش را از داروخانه می‌گیرند. حجم بیزنس درمان اعتیاد گسترده تر از آن چیزی است که تصورش را بکنید . انتظار این گروه از رسانه‌ها این است که نسبت به درمان غیرپزشکی اعتیاد هشدار بدهند و مشوق مردم برای معرفی مراکز درمانی مجوز دار شوند. 

سوم / رویکرد اجتماعی که مددکاران و متخصصان اجتماعی مدافع آن هستند که درمان دارویی فقط در مراحل اولیه برایشان اهمیت دارد و همه چیز را پزشکی نمی‌بینند و به مسایل فردی ، خانوادگی و اجتماعی معتاد توجه دارند. پایگاه قدیمی مدافعان این دیدگاه سازمان بهزیستی بوده که البته ظرف دو سال گذشته با حضور رییس قبلی اش در نقش استاندار تهران  و  نگاه تیم مدیریتی جدید کم فروغ شده و تمام انرژی و ظرفیت این سازمان در اختیار طرح نگهداری معتادان قرار گرفته است .  رسانه ها هم کمتر به این دیدگاه نزدیک هستند چون مانند طرح‌های جمع‌آوری یا درمانی قابلیت نمایشی ندارند و از طرفی  سخنانشان با برچسب‌های خطرناکی همراه است که ممکن است برای رسانه دردسرساز شود. برای مثال ده سال پیش صحبت از مهارت‌های زندگی و نقش آن در پیشگیری از اعتیاد به سادگی این روزها نبود . به یاد دارم که یکی از بولتن‌های خاص از ترویج مهارت های زندگی به عنوان ترویج ارزش‌های غربی یاد می‌کرد . سخنان این گروه برای کاهش آسیب یک پدیده معمولا با برداشت غلط همراه است و متخصص و رسانه با یک چوب تادیب می‌شوند. یعنی اگر بگویید برای از بین بردن سیستم هوشمند توزیع مواد مخدر بهتر است مواد از طریق شبکه رسمی توزیع شود ، حتما با برچسب مددکاران غرب‌گرا و رسانه‌های حامی آن از شما پذیرایی خواهد شد.

*

ده سال پیش که در بهزیستی مشغول بودم آمار معتادان که ستاد مبارزه با مواد مخدر آن را تایید می‌کرد یک میلیون و 200 هزار نفر بود. امروز نماینده ستاد تعداد را دو میلیون و 800 هزار نفر اعلام کرد. به همین سادگی شکست بزرگ در پیشگیری و درمان اعتیاد عیان است اما همه در حال انکار شکست دو رویکرد اصلی «جمع آوری» و «پزشکی» هستند . به گونه‌ای که در این نشست  درخواست نماینده ستاد مبارزه با مواد مخدر از رسانه‌ها این بود که با جریان‌سازی خبری، مدت زمان نگهداری اجباری معتادان متجاهر در مراکز تحت پوشش بهزیستی از 3 ماه ، به دو سال افزایش یابد تا فرصت درمان کامل آنان فراهم شود. احتمالا بعد از شکست طرح دو ساله ، تمدید زمان به 5 سال هدف خواهد بود ، غافل از اینکه چرخه شیوع اعتیاد هزاران نفر جدید را به معتاد خیابانی تبدیل کرده و فقط زمان و هزینه است که از دست می‌رود .

منبع: روزنامه هفت صبح