پایگاه خبری اعتیاد

حدود 25 سال است برنامه‌ای به نام «برنامه کاهش آسیب» در دنیا فعالیت می‌کند که نخستین بار در سوئیس برای مصرف‌کنندگان پر خطر یا معتادان تزریقی طراحی شد. کارشناسان کنترل و پیشگیری از اعتیاد این احتمال را می‌دهند که شاید درمان مطلق برای برخی از مصرف‌کنندگان پر خطر مواد یا معتادان تزریقی تعریف خوبی نباشد اما برنامه کاهش آسیب عوارض مصرف مواد از جمله عوارض اجتماعی، اقتصادی، روانی، جسمی، فرهنگی و خانوادگی را کاهش می‌دهد. برنامه کاهش آسیب دارای یکسری از اجزا است. 650 مرکز در ایران در رابطه با برنامه «درمان نگهدارنده با متادون» فعالیت می‌کنند. برنامه «مراکز گذری» با 350مرکز و برنامه مشاوره و آموزش در حوزه اچ آی وی با 330 مرکز از جمله مراکز ثابت کاهش آسیب در کشور هستند. یعنی هر کدام از این مراکز ساختمان‌هایی هستند که تابلو دارند و مصرف‌کنندگان مواد مخدر به آنجا رفت و آمد می‌کنند اما این مراکز ثابت کاهش آسیب محدودیت‌هایی نیز دارند. متخصصین حوزه اعتیاد در دنیا معتقدند، برخی شرایط موجب می‌شود معتادان به مراکز ثابت کاهش آسیب مراجعه نکنند. باید مراکز جدیدی طراحی شوند که قابلیت انتقال و جابه‌جایی به پاتوق‌های معتادان را داشته باشند.
این سؤال پیش می‌آید که برنامه کاهش آسیب زیر نظر کدام نهاد یا سازمان است؟ اگر به اسناد بالا دستی نگاه کنیم، خواهیم دید، برنامه کاهش آسیب در بند 6 و 5 سیاست‌های کلان نظام که سال 85 توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ و توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد و همچنین سال 89 در ماده 15 قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر برنامه کاهش آسیب، مورد توجه قرار گرفت. همه این بندها مستندات قانونی را نشان می‌دهد که آیا می‌توانیم برنامه کاهش آسیب را در کشور پیاده کنیم یا خیر؟
ایجاد و راه‌اندازی «موبایل سنترها» یا همان مراکز سیار کاهش آسیب ایده‌ای بود که به منظور دسترسی بیشتر به معتادان، دسترسی به جامعه پنهان معتادان (گروهی از معتادان که به مراکز درمان نمی‌آیند)، دسترسی به افراد بیشتر در زمان‌های کوتاه‌تر و راحت‌تر بودن مصرف کنندگان مواد در زمان مراجعه به مراکز کاهش آسیب طراحی شد. موبایل سنترها علاوه بر اینکه موجب می‌شود مصرف‌کنندگان مواد در فضای دوستانه تری قرار بگیرند همچنین به آنها این پیام را می‌دهد که جامعه به لحاظ انسانی برای معتاد ارزش قائل است و سراغش می‌آید. البته همین موضوع نگاه مردم نسبت به معتاد پر خطر را نیز اصلاح می‌کند. نکته بعدی این است که الگوی تجمع معتاد یا همان پاتوق‌ها در تهران عوض شده یعنی زمانی معتادان در حاشیه شهر و جنوب تهران تجمع می‌کردند اما حالا آنها به اطراف میدان تجریش و نیاوران حرکت کرده‌اند. ارائه خدمات به مصرف‌کنندگان مواد از طریق ساخت مرکز رسمی ثابت در شمال شهر هزینه‌ها را خیلی افزیش می‌دهد اما چنانچه در نقاط گران شهر از سیستم سیار کاهش آسیب استفاده کنیم به نفع ارائه دهندگان خدمت است. مراکز سیار کاهش آسیب بواسطه اینکه توزیع منطقه‌ای آسان تری دارند خدمات اورژانسی به مصرف‌کنندگان مواد ارائه می‌دهند. در واقع این مراکز با جابه‌جایی معتاد در موج سیستم معتادان در جامعه حرکت می‌کنند و قابلیت دسترسی را افزایش می‌دهند. فرد مصرف‌کننده مواد در هوای سرد و گرم توان بیرون آمدن از پاتوق را ندارد در چنین شرایطی موبایل سنتر به سراغ او می‌رود یا حتی مصرف‌کنندگان مواد را به سر پناه‌ها انتقال می‌دهند.  برنامه کاهش آسیب موبایل سنتر از سال 81 از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر پیشنهاد داده شد که بر اساس آن قرار بود خودروهای «ون» برای درمان سیار معتادان در حاشیه پاتوق‌ها حرکت کنند اما متأسفانه در آن دوره اداره پیشگیری از اعتیاد وزارت بهداشت با این موضوع مخالفت کرد جالب آنکه اداره ایدز این وزارتخانه با این طرح موافق بود، سازمان بهزیستی کشور نیز زیاد تمایلی برای مراکز کاهش آسیب سیار نشان نداد در حالی که جمعیت هلال احمر کشور دو دستگاه «ون» را برای ارئه خدمات سیار راه‌اندازی کرد اما از آنجایی‌که هلال احمر عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر نبود و نمی‌توانست مستقیم از ستاد بودجه دریافت کند این برنامه متوقف شد تا اینکه در تهران برخی از «ان جی او»‌ها راه‌اندازی مراکز سیار کاهش آسیب را شروع کردند.
 اگر اداره ایدز و اعتیاد وزارت بهداشت و همین‌طور بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر از این برنامه حمایت کنند، موبایل سنترها برنامه مفیدی برای کاهش آسیب هستند که در سطح کشور می‌توانند اجرا شوند. خدمات موبایل سنتر که برای گروه‌های پر خطر معتادان ایجاد شده است علاوه بر اینکه سرنگ و سوزن در اختیار مصرف‌کنندگان مواد قرار می‌دهد همچنین از گروه‌های همسان و سیار برای آموزش و اطلاع‌رسانی به معتاد استفاده می‌کند چرا که این احتمال وجود دارد افرادی که وارد سیستم ثابت کاهش آسیب نمی‌شوند در اثر استفاده از سرنگ مبتلا به ایدز شوند که ماهانه 5 میلیون تومان برای دولت هزینه دارند. این کار علاوه بر کاهش مرگ و میر معتادان، اعتماد آنها را نسبت به سیستم بالا می‌برد و تمایل مصرف‌کنندگان مواد را برای ورود به سیستم درمان زیاد می‌کند. در صورتی که بودجه در اختیار مراکز سیار کاهش آسیب قرار بگیرد خدماتی از قبیل آزمایش اچ آی وی و درمان نگهدارنده متادون توسط پزشک به مصرف‌کنندگان مواد ارائه می‌شود.

دکتر سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام

 منبع: روزنامه ایران