کد خبر: 2187 تاریخ خبر: ۱۳۹۶-۰۴-۰۳
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر آمار مصرف مستمر سال گذشته
که تقریبا آن را معادل اعتیاد دانست ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر اعلام کرد و گفت: «در
سال ۱۳۹۰ شیوع اعتیاد در کشور یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر اعلام شد، اما تحقیق دیگری
هم در همان زمان انجام شده بود که شیوع اعتیاد را حدود ۳ میلیون و ۳۹۱ هزار نفر تعیین
کرده بود. مسئولان وقتِ ستاد مبارزه با مواد مخدر با رویکرد حداقلی عدد کمتر را
اعلام کردند. بنابر این با وجود اینکه به
نظر می رسد با این آمار جدید شیوع اعتیاد در کشور دو برابر شده، اما این طور نیست
و ما بر اساس شواهد بر این اعتقادیم که شیوع اعتیاد نسبت به سال ۱۳۹۰ کاهش داشته
است.»
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری اعتیاد، پرویز افشار در نشست خبری که صبح امروز برگزار شد، گفت: «بر اساس نتایج شیوع شناسی اعتیاد در سال ۱۳۹۰، شیوع اعتیاد در کشور یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر اعلام شد، که این آمار رسمی و مورد تایید ستاد مبارزه با مواد مخدر بود. اما با این وجود نسبت به این آمار تشکیک هایی وجود داشت و به نظر می رسید که این آمار با توجه به واقعیت های موجود خیلی قرین به صحت نیست و نیاز به بررسی های بیشتر دارد.»
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر توضیح داد که با مرور آمار، مستندات و طرح های قدیم به این نتیجه رسیده اند که در سال ۱۳۹۰ چند طرح شیوع شناسی اعتیاد در کشور صورت گرفته است:«یکی از طرح های مهم آن زمان توسط جهاد دانشگاهی و با حمایت ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده بود. روش کار در این تحقیق پیمایش خانه به خانه بود. حجم نمونه هم قابل توجه یعنی حدود ۳۰ هزار نفر بود که از بین همه استان ها اعم از شهر ها و روستا ها به صورت کاملا تصادفی و از طریق کدپستی منازل انتخاب شده بود. در این تحقیق جمعیت وابسته به مواد کشور حدود ۳ میلیون و ۳۹۱ هزار نفر برآورد شد.»
رویکرد نگاه حداقلی، رقم کمتر را به عنوان جمعیت معتادان کشور اعلام کرد
او ادامه داد: «تحقیق مهم دیگر هم شیوع شناسی سوءمصرف مواد در بین شهروندان کشور بود که به سفارش دفتر تحقیقات ستاد مبارزه با مواد مخدر با حجم نمونه حدود ۱۵ هزار نفر انجام شد. در این تحقیق جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال کشور که حدود ۵۰ میلیون نفر بودند، به عنوان جمعیت هدف انتخاب شدند و نمونه گیری از این گروه انجام شد. حجم نمونه در این تحقیق صرفا از مراکز استان ها و یک شهرستان از هر استان انجام شد. در این تحقیق رقم یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر به عنوان شیوع اعتیاد در کشور اعلام شد. با توجه به سیاست هایی که ستاد مبارزه با مواد مخدر وقت داشت، با رویکرد نگاه حداقلی، رقم یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر را به عنوان جمعیت معتادان کشور مورد پذیرش و تایید قرار دادند و این رقم در جلسه ستاد به عنوان شیوع اعتیاد در کشور مصوب و ابلاغ شد.»
افشار گفت: «به خاطر تشکیک در معتبر بودن این رقم و همچنین تغییر الگوی مصرف و تغییر نسبت جنسیتی که در حوزه اعتیاد اتفاق افتاده بود، تصمیم گرفته شد که مطالعات دیگری در این باره انجام شود؛ بنابراین دو مطالعه بزرگ در سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۴ انجام شد.»
او توضیح داد: «طرحی در سال ۱۳۹۲ در مرکز تحقیقات مدلسازی در سلامت دانشگاه علوم پزشکی کرمان به سفارش وزارت بهداشت و درمان انجام شد. البته رویکرد، روش شناسی و حجم نمونه این تحقیق کاملا با طرحی که دو سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۴ انجام شد، متفاوت بود. در این تحقیق رقم ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر به عنوان شیوع اعتیاد و مصرف مستمر مواد در کشور اعلام شد.»
افشار گفت: «تحقیق دیگر ]یعنی همان تحقیقی که در سال ۱۳۹۴ انجام شده بود[، مطالعه پیمایش ملی خانوار در مورد شیوع شناسی مصرف مواد مخدر و روان گردان بود. در این تحقیق جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال کشور که در آن زمان حدود ۵۲ میلیون نفر بود مبنا قرار گرفت. شیوه کار هم پر کردن پرسشنامه به روش خانه به خانه بود. در این کارِ مشترک که ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی آن را انجام دادند،حجم نمونه حدود ۶۰ هزار نفر بود. جمعیت نمونه از بین همه استان ها و از هر استانی حدود ۵ شهرستان و همچنین روستاها در نظر گرفته شد. در این تحقیق با دقت بسیار بالایی کار دنبال شد و میزان شیوع مصرف در کشور حدود ۵.۳ درصد برآورد شد.»
افشار افزود: «البته لازم است توضیح بدهم که نمی توانیم بگوییم جمعیت معتادان کشور صد در صد همین میزان است، چون اثبات اعتیادِ قطعی خیلی راحت نیست. در این تحقیق افرادی که در طول سال گذشته به صورت مستمر مواد مصرف کردند و ما بخش اعظم آنها را معتاد می دانیم ۲میلیون و ۸۰۲ هزار و ۸۰۰ نفر تعیین شد.»
از نظر آماری افزایش شیوع اعتیاد نداشتیم
او ادامه داد: «اگر آمار شیوع شناسی سال ۱۳۹۴ را که از لحاظ متدولوژیک مشابه طرح جهاد دانشگاهی است و رقم ۳ میلیون و ۳۹۱ هزار را در سال ۱۳۹۰ به عنوان جمعیت معتادان کشور اعلام کرده، مقایسه کنیم داده ها حکایت از آن دارد که از نظر آماری افزایش شیوع در کشور نداشته ایم و حتی با کاهش هم رو به رو هستیم. اما تغییراتی از نظر نوع مصرف و نسبت جنسیتی و موارد دیگر نسبت به سال ۱۳۹۰ در کشور اتفاق افتاده است.»
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: «با این دو تحقیق انجام شده، اعلام شیوع اعتیاد در کشور نیاز به بررسی های بیشتر داشت. بنابر این برای اینکه آمار قابل اعتنا و اتکایی را بتوانیم اعلام کنیم، از نمایندگان همه دستگاه هایی که در این زمینه ذی صلاح هستند یعنی وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت کشور دعوت کردیم تا آمار و اطلاعات به دست آمده را بررسی کنند و با توجه به اطلاعات موجود آمار مورد تایید را مشخص کنند. بررسی ها انجام شد و اکنون با دقت بالا اعلام می کنیم که آمار مصرف مستمر مواد در طول یک سال گذشته که می توانیم آن را شیوع اعتیاد در کشور بدانیم ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر است.»
مصرف شیشه به شدت کاهش داشته است
افشار در مورد تفاوت های نتایج شیوع شناسی جدید نسبت به سال ۱۳۹۰ گفت: «در سال ۱۳۹۰، شایع ترین ماده مصرفی تریاک و مشتقات آن و ماده دوم شیشه با شیوع ۲۶ درصد بود. بر اساس نتایج شیوع شناسی جدید کماکان تریاک، شیره و سوخته تریاک، با ۶۶.۸ بالاترین درصد مصرف را در کشور دارد، ولی مصرف شیشه به شدت کم شده است و جای شیشه را حشیش و ترکیبات اش شامل علف، گراس، ماریجوانا، گل با ۱۱.۹ درصد گرفته است. هروئین و کراک افغانی(هروئین فشرده) با 10.6 درصد مصرف جایگاه سوم را دارد و شیشه با افت قابل توجه در مصرف از ۲۶ درصد سال ۹۰ به ۸.۱ درصد رسیده و در رتبه های بعدی قرار دارد.»
به گفته افشار، نتایج حاصل از تحقیق شیوع شناسی سال ۱۳۹۴ قابل اتکا است. او توضیح داد که برای انجام این تحقیق، جلسات متعدد مشورتی با پرسشگران و تیم تحقیق برای اجرای آزمایشی و پایلوت طرح انجام شده و بعد از اجرای پایلوت اشکالات تصحیح شده و پرسش نامه اصلاح شده است.
آمار شیوع اعلام شده دقیق و قابل اتکاست
به گفته او یک تیم اپیدمیولوژیست و متخصص آمار حیاتی بسیار برجسته از دانشگاه علوم پزشکی تهران بر اجرای این طرح نظارت داشته که همین موضوع صحت اطلاعات در طرح شیوع شناسی را تایید می کند.
افشار گفت: «آمار شیوع اعتیاد بعد از بررسی در جلسه ای که در فرهنگستان علوم پزشکی با حضور متخصصان امر برگزار شده، اعلام شده است و رقم ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر به عنوان آمار مصرف مستمر سال گذشته که تقریبا معادل اعتیاد است، دقیق و قابل اتکا است.»
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: «ممکن است عده ای بگویند این آمار زیاد است و خیلی در شیوع اعتیاد رشد داشته ایم ولی واقعا این طور نیست. در سال ۱۳۵۷ و همزمان با انقلاب شکوهمند اسلامی رقم معتادان کشور حدود یک و نیم میلیون نفر با حدود ۳۶ میلیون نفر جمعیت بود. بنابراین با جمعیت حدود ۸۰ میلیونی این رقم اعتیاد در کشور نشان از رشد بالایی ندارد.»
او اضافه کرد: «بر اساس بند ۵۷ سیاست های کلان برنامه ششم توسعه باید طی ۵ سال ۲۵ درصد در میزان بروز و شیوع اعتیاد کاهش داشته باشیم. این ۲۵ درصد باید بر مبنای عدد پایه ۲میلیون و ۸۰۸ هزار نفر در نظر گرفته شود.»
تعیین نرخ بروز کار بسیار سختی است
افشار در پاسخ به این سئوال خبرنگار ادنا که بر اساس گفته شما باید نرخ بروز و شیوع اعتیاد بر اساس برنامه ششم توسعه ۲۵ درصد کاهش داشته باشد، آیا عددی از نرخ بروز اعتیاد هم در این تحقیق سنجیده شده است و اصلا میزان بروز اعتیاد در کشور را می دانیم یا خیر، گفت: «بروز و شیوع اعتیاد دو مقوله کاملا متفاوت هستند و سنجش آنها با هم فرق دارد. در تحقیق شیوع شناسی امکان سنجش میزان بروز اعتیاد وجود ندارد.»
او توضیح داد: «ما در مورد تمایل به مصرف و بروز در حوزه پیشگیری از اعتیاد کارهای اساسی ای را دنبال می کنیم. تحقیق طراحی کردیم و تاکنون سه پروپوزال به ستاد واصل شده است. به دنبال این هستیم که بر اساس علل گرایش به اعتیاد، تمایل به مصرف و عوامل مساعد کننده ای که افراد را برای بار اول به سمت مصرف می برد، مداخلاتی را انجام دهیم.»
او ادامه داد: «هیچ تحقیق ملی برای تعیین میزان بروز که مثل شیوع شناسی قابلیت تعمیم به کشور داشته باشد، انجام نشده است. تعیین نرخ بروز کار بسیار سختی است و مانند شیوع شناسی نیست. البته در طول دو دهه گذشته در این زمینه کار تحقیقی ای با جامعه نمونه کوچک در مرکز تحقیقات اعتیاد کشور انجام شده که نتایج آن قابلیت تعمیم ندارد و از نظر ما قابل اعتنا نیست. حتما باید در این زمینه کار انجام بدهیم و حتما این کار را انجام خواهیم داد. تکلیف قانونی ما است و از آن عدول نمی کنیم.»