پایگاه خبری اعتیاد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری اعتیاد، ادنا در نشست تخصصی در زمینه پیشگیری از اعتیاد که در روز نخست از نهمین کنگره ملی اعتیاد در ایران برگزار شد، محمدرضا واعظ مهدوی، معاون علمی و فرهنگی سازمان برنامه و بودجه و عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد؛ عمران محمد رزاقی، عضو هیئت موسس مرکز ملی اعتیاد ایران؛ محسن روشن پژوه، سرپرست معاونت پیشگیری و درمان اعتیاد؛ مهرداد احترامی، رئیس ستاد آینده پژوهی سازمان بهزیستی کشور سخنرانی کردند.

در این نشست واعظ مهدوی، به بررسی حوزه مقاوم سازی و پیشگیری در سطح افزایش تاب آوری افراد پرداخت. او ضمن مهم دانستن موضوع تاب آوری در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های عرصه پیشگیری، به عواملی چون مسئولیت پذیری، پاسخگویی و شفافیت ساختارهای اجتماعی و دولت اشاره کرد.

فقر و استرس مزمن، عاملان اصلی تمایل به اعتیاد

واعظ مهدوی، عوامل اصلی آسیب اعتیاد را جدا از سایر آسیب های اجتماعی ندانست و آن‌ها را چنین برشمرد: اول، فقر، نابرابری  و محرومیت؛ دوم، استرس مزمن و استرس اجتماعی که اثر مستقیم فقر هستند و به واسطه تفاوت آن ها با استرس های روزمره، به آسیب های غیرقابل بازگشتی منجر می شوند؛ سوم، اهمیت کارکرد سالم روانی- اجتماعی افراد بر موفقیت آنان؛ چهارم، مقاومت در برابر مصائب و دشواری ها ونابسامانی ها. او اعتیاد را فقدان این مقاومت خواند و تاکید کرد که سیاست پیشگیرانه باید شرایط مقاومت در مقابل اعتیاد را نیز هدف بگیرد؛ عامل بعدی، سلامت روان و سلامت بدنی و محدودیت های کمتر در زمینه تحصیل، رشد علمی و ارتقا موقعیت اجتماعی است که عنصری زیربنایی برای مقاوم سازی محسوب می شود.

معاون فرهنگی سازمان مدیریت و برنامه، در ادامه به برخی موارد ایجاد استرس مزمن اشاره کرده و گفت: فقر، قرض، تحقیر در محیط کار، بی ثباتی و ترس از اخراج مداوم و زندگی در خانه ای نامناسب فرد را دائما در معرض استرس مزمن قرار می دهد و سطوح نابسامان هورمونی را منجر می شود. او در ادامه گفت: این سطوح نابسامان هورمونی به رفتارهای آسیب زایی چون مصرف الکل، سیگار و پرخاشگری منتج می شود و این موضوع در میان فقرا بیشتر قابل مشاهده است. او در این زمینه افزود: متغیرهای مقاومت چون مثبت اندیشی در افراد متعلق به طبقه پایین جامعه بروز نمی یابد.

واعظ مهدوی برای ارائه راهکار در زمینه مقاوم سازی افراد، به ارائه بسته های سیاستگذاری در راستای حمایت از جامعه و روابط مستحکم خانوادگی اشاره کرد و گفت: عوامل ناهنجار و انحرافات همیشه وجود دارند و نمی توان مانع حضور آن ها در جامعه شد بنابراین بهتر است افراد را تاب آور کنیم و در مقاوم سازی آنان مداخله کنیم.

اثربخشی طرح های پیشگیرانه بررسی شود

محسن روشن پژوه، سرپرست معاونت پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی با ارائه بحثی با محوریت "استانداردسازی پیشگیری"  بر محاسبه میزان اثربخشی اقدامات پیشگیرانه تاکید کرد. اوپایه اصلی نظام سلامت را پیشگیری دانست و با بررسی سندی از UNODC، که شواهدی از اثربخشی اقدامات را سنجیده است به بررسی پاره ای از اقدامات پیشگیرانه در کشور پرداخت.

روشن پژوه، عوامل خطر را به ژنتیک، ویژگی های شخصیتی،  اختلالات روانی، بی توجهی و آزار خانواده، سستی رابطه با جامعه برشمرد و عوامل محافظ را سلامت روحی، ارتباط نزدیک با والدین، مدرسه و جامعه دانست. روشن پژوه به این نکته نیز اشاره کرد که عوامل خطر خارج از کنترل فرد هستند و با رفتار پرخطر و مشکلات سلامتی در ارتباط هستند. او محیط پرخطر را نیز از این قاعده مستثنی ندانست و گفت: فقر، حاشیه نشینی و تبعیض هم از کنترل فرد خارج است و داستان رویارویی او با مواد را پیچیده تر می کند.

محسن روشن پژوه، در این نشست تخصصی، بر لزوم فرزندپروری صمیمی، پایش اوقات فراغت، وضع مقررات خصوصا در دوران نوجوانی تاکید کرد و گفت: این موضوعات به بهبود پیوند خانواده و ایجاد نظم و انضباط کمک می کند. او به نقش مدارس و نقش علمی و پژوهشی دانشگاه ها در روند فرزندپروری به عنوان روشی برای کنترل آسیب اعتیاد نیز اشاره کرد.

سرپرست معاونت پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی به بررسی برخی روندهای داخلی که در سند دفتر جرم و مواد سازمان ملل فاقد اثربخشی توصیف شده اند، مانند ورزش، برنامه های مختص کودکان کار و خیابان، زنان خیابانی، آوارگان جنگی و مصرف غیرپزشکی داروهای نسخه ای اشاره کرد و گفت: برخلاف سال ها اجرای این برنامه ها در کشور، در این سند هیچ اثربخشی مثبتی برای این اقدامات ذکر نشده است.

او در پایان در مورد برنامه اثربخش توضیح داد و گفت: برنامه اثربخش باید مبتنی بر گروه هدف تعیین شود و با سایر برنامه ها ارتباط مستمر داشته باشد.

مدل پیشگیری باید مبتنی بر مدل مصرف مواد باشد

عمران محمد رزاقی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با رویکرد تحلیل مدل های مصرف مواد به منظور دست یابی به مدل پیشگیری اولیه از مصرف سخنرانی کرد. او در ابتدا به لزوم شفافیت در فرضیات مدل تاکید کرد و گفت: اگر می پذیریم که مصرف مواد مخدر یک انتخاب است و فرد آگاهانه آن را انتخاب کرده، مدل اقتصادی که مبتنی بر سود و زیان است می تواند جوابگوی چرایی مصرف باشد. بنابراین در مدل پیشگیری آن بایستی بر زیان مصرف مواد نسبت به سود آن تمرکز کرد.

رزاقی درباره دومین مدل از مصرف مواد نیز گفت: الگوی دوم مربوط به عدم آگاهی فرد در مصرف و بیمار پنداشتن اوست که مدل پیشگیری در حوزه درمان را نیز پوشش می دهد. در این مدل، سه وجه عامل بیماری، میزبان و محیط حضور دارند که مدل می گوید ارتباط این سه بخش باید قطع شود و این از طریق بالا بردن ایمنی میزبان، از بین بردن عامل بیماری و تغییر محیط میسر است.

او در تکمیل سخنان خود به غیرقابل پیش بینی بودن روند پیشگیری اشاره کرد و گفت: تمام دست اندرکاران حوزه پیشگیری باید بتوانند درک صحیحی از موقعیت عامل، میزبان و محیط داشته باشند و این اصلا کار ساده ای نیست.

رزاقی بر لزوم تفکر و صرف وقت برای پیشگیری تاکید کرد، آن را با اهمیت دانسته و گفت: پیشگیری از جنس تفکر است و عمل باید پس از آن صورت بگیرد. باید در نظر داشته باشیم که پیشگیری بسیار ارزشمند است  و به صرف زمان زیاد برای آن می ارزد.

در آینده پژوهی انعطاف پذیر باشیم

در پایان مهرداد احترامی، روانپزشک و رئیس ستاد آینده پژوهی کشور؛ ضمن تاکید بر پیش بینی برای آینده گفت: درست است که آینده در اختیار ما نیست، ولی ما قادر به درک آینده هستیم. او آینده پژوهی را جدا از پیش بینی، دخالت و مشارکت و شناخت وضعیت مطلوب در آینده ندانست و گفت: به این طریق ما می توانیم سنگ بناها را طوری بچینیم که به وضعیت مطلوب در آینده نزدیک شویم.

احترامی بر لزوم وقت گذاشتن برای آینده تاکید کرد و گفت: باید برای تغییر آماده باشیم و با انعطاف پذیری بالا، روندهای گذشته را خوب مطالعه کنیم. واحدهای تحقیق و توسعه راه اندازی کنیم و در مشکلات جاری فقط برای موارد تکراری هزینه کنیم. او در پایان تاکید کرد که با خود و مردم مهربان باشیم و فراموش نکنیم که قرار است کارهایی از سر مهر انجام دهیم.