پایگاه خبری اعتیاد

براساس آمار جمع‌آوري شده از سراسر کشور، تا ابتداي سال جاری در مجموع 29هزار و 414نفر مبتلا به اچ‌آي‌وي ايدز در كشور شناسايي و ثبت شده‌اند كه 88 درصد آنان مرد و 12 درصد زن هستند.علل ابتلا به اچ‌آي‌وي دركل مواردي كه از سال 1365 تاكنون در كشور به ثبت رسيده‌اند به ترتيب، تزريق با وسايل مشترك در مصرف‌كنندگان مواد (66.6درصد)، رابطه جنسي (14.5 درصد) و انتقال از مادر به كودك (1.4 درصد) بوده و راه انتقال در 16.7 درصد از اين گروه نامشخص مانده اما در مقايسه اين آمار با مواردي كه ابتلاي آنان در سال 1393 گزارش شده، اعتياد تزريقي 43.7 درصد، برقراري روابط جنسي 37.3 درصد و انتقال از مادر مبتلا به كودك چهار درصد دلايل ابتلاي مبتلايان شناسايي شده در سال 93 بوده ضمن آنكه 72.6 درصد موارد شناسايي شده در سال 93، مردان و 27.4 درصد، زنان بوده‌اند.

  موج اول عفونت اچ آی وی در کشور، در اواسط دهه شصت شمسی از طریق انتقال از تزریق خون‌های وارداتی آلوده به بیماران نیازمند برای اولین بار شناسایی شد، که بلافاصله اقدامات لازم از سوی سازمان انتقال خون کشور برای سالم سازی و پالایش خون و فرآورده های خونی به عمل آمد. در حال حاضر بیش از پانزده سال است که هیچ نگرانی‌ برای انتقال این بیماری از طریق خون و فرآورده‌های خونی در کشور وجود ندارد.

  موج دوم نیز در اواسط دهه هفتاد‌ شمسی با همه گیری اچ آی وی در بین زندانیان و مصرف کنندگان تزریقی مواد مخدر آغاز شد. شایع‌ترین الگوی مصرف در کشور  نیز در همان زمان تزریق مشترک در مصرف‌کنندگان مواد مخدر بود. با وقوع موج دوم بیماری، همه سازمان‌ها و نهاد های دولتی مسؤول و نیز سازمان ها و بخش های غیر دولتی، با حرکتی هماهنگ ، هم سو، متحد و یک صدا با وزارت بهداشت برنامه‌های کاهش آسیب را به صورت گسترده هم در جامعه هم در زندان‌ها شروع کردند که این برنامه ها شامل استقرار مراکز گذری، راه اندازی گروه های هم سان، مراکز و پایگاه های مشاوره بیماری های رفتاری برای خدمات آموزشی و پیشگیری از انتقال بیماری، برنامه ارائه سرنگ و سوزن استریل و خدمات درمان های جایگزین  سوء مصرف مواد مخدر بوده است. شواهد و مستندات علمی ثابت کرده است که این برنامه‌های گسترده کاهش آسیب باعث شده که تا اواخر دهه هشتاد شمسی از سرعت شتابان شیوع اچ آی وی در بین مصرف کنندگان تزریقی مواد مخدر و زندانیان کاسته شود. این مداخلات از سوی سازمان جهانی بهداشت به عنوان یک تجربه موفق و بهترین الگو در جمهوری اسلامی ایران،  به دیگرکشورهای منطقه مدیترانه شرقی معرفی گردیده است.

  در اواخر دهه هشتاد و پس از این موفقیت، کشور با الگوی دیگری از همه گیری اچ آی وی روبرو شد. افزایش روند ابتلا به این بیماری از طریق روابط جنسی محافظت نشده در کنار موج دوم این همه‌گیری قرار گرفت. این الگو این نگرانی را به دنبال دارد که تعداد بیشتری از زنان به طور خواسته و ناخواسته به این بیماری مبتلا شوند و در نتیجه بارداری‌های مدیریت و مراقبت نشده موجب تولد نوزادانی با ابتلا به اچ آی وی شود، پدیده‌ای که به آن موج سوم همه‌گیری هم اطلاق می‌شود. این شرایط با تغییر الگوی مصرف مواد مخدر و افزایش شیوع مصرف مواد محرک و روان‌گردان، نگران کننده‌تر می‌شود. مصرف مواد محرک و روان‌گردان به سهولت فرد مصرف کننده را در معرض رفتارهای پرخطر جنسی قرار می‌دهند.

  کشور در حال حاضر با دو نگراني مهم مواجه می باشد، یکی شيوع مجدد همه گیری اچ آی وی از طريق مصرف تزريقي مواد مخدر است. بعد از موفقيت اواخر دهه هشتاد، اين نگراني وجود دارد كه در صورت عدم مداخلات موثر و جدي، در اواخر دهه نود شمسی نيز مجددآ موج دوم همه‌گيري اچ آی وی یعنی انتقال بيماري از طريق تزريق مشترك در اعتیاد تزریقی بازگردد. نگراني دوم نيز مربوط به افزايش موارد ابتلا از طريق انتقال جنسي است كه گویای خطر وقوع موج سوم همه‌گيري اچ آی وی می باشد. این در حالی است که شواهدي مبتني برتزريق مواد محرك و روانگردان نیز در برخي نقاط کشور كه منجر به هم‌پوشاني موج دوم و موج سوم همه‌گيري ايدز مي‌شود، این موضوع را نگران کننده تر می سازد.

  مرکز مدیریت بیماری واگیر وزارت بهداشت طي سال‌هاي گذشته در آگاه سازي و اطلاع‌رساني به جامعه عمومي تلاش كرده و در حال حاضر هم علاوه بر خدمات درماني و مراقبتی کاملأ رايگان براي مبتلايان، مراكز مشاوره بيماري‌هاي رفتاري و مراكز دولتي و غير دولتي تشخيص سريع اچ آی وی در تمام نقاط كشور فعال است، و تلاش شده است که دسترسی عادلانه به خدمات پیش گیری، کاهش آسیب، مراقبت و درمان اچ آی وی در سراسر کشور برای متقاضیان و مراجعین فراهم گردد.  به طوری که هم اکنون در تمام استان‌های کشور و در اغلب شهرها مراکز و پایگاه‌های مشاوره راه‌اندازی شده و تمام خدمات آموزشی، مشاوره و مراقبت و درمان اچ آی وی را به صورت کاملا محرمانه، داوطلبانه و رایگان و توسط تیمی مجرب و دوره دیده ارائه می‌کنند.  علاوه برآن با راه‌اندازی شبکه آزمایشگاهی تخصصی اچ آی وی و استقرار یازده آزمایشگاه قطب منطقه‌ای و شبکه نظام تشخیصی این بیماری برای آزمایش‌های پیشرفته به منظور مراقبت بهتر و با کیفیت‌تر، به ارتقای وضعیت پوشش مراقبت و درمان پرداخته شده است.

  هم چنین ارائه برنامه های پیشگیری از انتقال ویروس ایدز از مادر به نوزاد نیز از اقدامات دیگر وزارت بهداشت است. به طوری که اگر مادر مبتلا به ایدز به موقع مراجعه کرده و تحت درمان های پیشگیری قرار گیرد و بعد از زایمان درمان های پیشگیرانه را دنبال کند، تا نود درصد نوزاد را از ابتلا به این بیماری مصون داشته است. تمام این خدمات نیز در کنار خدمات مراکز مشاوره به طور رایگان ارائه می شود.

دکتر عباس صداقت

رئیس اداره کنترل ایدز و بیماری های آمیزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی