پایگاه خبری اعتیاد

برنامه‌های کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد برنامه‌هایی هستند که با هدف پیشگیری از اچ آی وی و ایدز و دیگر بیماری‌های عفونی قابل‌انتقال از راه خون و یا روابط جنسی پرخطر در بین مصرف‌کنندگان مواد که از جمله گروه‌هایی که در معرض بیشترین خطر انتقال اچ آی وی و ایدز می باشند، طراحی شده‌اند. این برنامه‌ها اگرچه در نهایت رویکردی پرهیز مدار داشته و تلاش می‌کنند تا بیمار مصرف‌کننده مواد را به صورت کلی از مصرف مواد دور کنند ولی با نگاهی واقع‌بینانه می‌پذیرند که تمامی بیماران مصرف‌کننده مواد توانایی و یا تمایل جدایی کامل از مواد را برای همیشه ندارند و این عدم توانایی یا تمایل البته بدین معنی نیست که باید از بقیه خدمات سلامتی محروم شوند به‌خصوص وقتی‌که این بیماری‌ها و مخاطرات در این گروه نمانده و می‌تواند به دیگر آحاد جامعه نیز انتقال پیدا کنند.

برنامه‌های کاهش آسیب در کشور در سال‌های ابتدایی دهه 1380 خورشیدی در کشور در چارچوب، استقرار و گسترش یافتند و در اندک زمانی به شهادت دوست و دشمن، ایران نه تنها الگویی برای تمامی کشورهای اسلامی گردید[1] بلکه کارشناسان کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده نیز از پیشرفت‌های برنامه‌های کاهش آسیب ایران به خصوص در زندان‌ها انگشت‌به‌دهان می‌ماندند.

متأسفانه برنامه‌های کاهش آسیب ایران اگرچه خوش درخشید ولی اگر نگوییم دولتی مستعجل بود که حداقل به رشد و پویایی خود ادامه نداد که بخش زیادی از آن ریشه در رویکردهای مسولیین مربوطه در سال‌های 1384 تا 1392 بود.

با این همه متأسفانه جامعه و آسیب‌های اجتماعی جامعه منتظر نظر متولیان و دعواهای حیدری نعمتی نمی‌مانند و در زیر پوست شهر به حرکت خزنده خود ادامه می‌دهند و چارچوب جامعه را همچون موریانه سست می‌کنند و اگر حواسمان نباشد زمانی متوجه می‌شویم که یا خیلی دیر شده است یا با هزینه‌هایی به مراتب بیشتر باید به نقطه ثبات برسیم.

در این میان برخوردهای صنفی یا رویکردهای مبتنی بر انگ و تبعیض با مصرف‌کنندگان مواد نظیر درمان‌های اجباری و فله‌ای، اردوگاه و ... نه تنها کمکی به حل ماجرا نمی‌کند بلکه دسترسیِ سیستم‌های بهداشتی به این گروه‌های در معرض خطر را نیز سخت‌تر کرده و از کارایی این برنامه‌ها می‌کاهد.

بر این اساس می‌طلبد تا با در نظر گرفتن تغییر الگوی اعتیاد و گسترش مواد روان‌گردان محرک، متولیان امر هر چه سریع‌تر به دیدگاهی مشترک، مبتنی بر شواهد علمی و به دور از تعصب با نگاه به اهداف طولانی‌مدت دست بیابند تا بتوانند پیش روی نسل‌های آینده این کشور و خداوند تبارک و تعالی که حتماً در مورد مسئولیت‌هایشان و اقداماتشان مورد پرسش قرارشان می‌دهد، سربلند باشند. انشاالله.

[1]نگارنده به خوبی به خاطر دارد دختر ماهاتیر محمد نخست وزیر وقت مالزی در کنفرانس کاهش آسیب در سال 2004 در ملبورن به صراحت ایران را به عنوان الگویی برای کشور خودش در جهت گسترش برنامه های کاهش آسیب نام برد.

دکتر رامین رادفر،  کارشناس حوزه اعتیاد و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سوء مصرف مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران