کارشناس کمیته پیشگیری و کنترل ایذر سازمان بهزیستی با انتقاد از وضعیت کنونی اجرای برنامه های کاهش آسیب در کشور میگوید: «چند سالی است به خاطر پررنگ شدن رویکرد انتظامی و امنیتی و همچنین کم شدن انگیزه مجریان این برنامه ها افت کرده است.»
کامبیز محضری در گفتوگو با خبرنگار پایگاه خبری اعتیاد (ادنا) میگوید: «وضعیت اجرای برنامههای کاهش آسیب در کشور در حال حاضر مطلوب نیست و در این زمینه نسبت به سالهای گذشته افت داشتهایم.»
او علت این شرایط را عدم هماهنگی دستگاهها با یکدیگر و رویکردهای انتظامی و امنیتی در حوزه اعتیاد میداند و میگوید: «مدل دستگیری معتادان خیابانی و مداخلات اجباری نهتنها مشکلی از اعتیاد کشور کم نمیکند بلکه باعث تشدید بیماری این افراد میشود.»
کارشناس کنترل ایدز سازمان بهزیستی بر این باور است که بهتر است به جای استفاده از شیوههای پلیسی و اجباری از برنامههای کاهش آسیب برای جلب اعتماد معتادان و کمک به بهبود آنها بهره برد: «یکی از بزرگترین محاسن اجرای برنامههای کاهش آسیب این است که مصرفکنندگان مواد به کسانی که به آنها خدمات میدهند، اعتماد میکنند و یک ارتباط متقابل شکل میگیرد و کمکم بیماران وارد چرخه بهبودی میشوند. همینکه بیماران از شیوههای کمخطرتری برای مصرف مواد استفاده کنند و رفتارهای پرخطرشان کاهش پیدا کند، نوعی موفقیت است. ولی ازآنجاییکه اجرای این برنامهها مرحله به مرحله است و رسیدن به هدف ممکن است بسیار زمانبر باشد، مسئولان اجرای طرحهای ضربتی و دستگیری را ترجیح میدهند و در بیشتر مواقع اجرای این طرحهای ضربتی، برنامههای کاهش آسیب را با مشکل مواجه میکند بهطوریکه بسیاری از بیمارانی که با این برنامهها خو گرفتهاند توسط نیروی انتظامی دستگیر میشوند و گاهی زحمت چند ساله خدمات کاهش آسیب در یک منطقه را به باد می رود.»
محضری میگوید: «دستگیریها به استناد ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر انجام میشود و متأسفانه مسئولان ظاهراً هنوز به این نتیجه نرسیدهاند که اجرای این طرحهای ضربتی و سریع نه تنها مشکلی از اعتیاد کشور حل نمیکند بلکه حتی شرایط را بدتر هم میکند.»
او بر این اعتقاد است که مسئولان با سعهصدر و اجرای برنامههای بلندمدتی مثل کاهش آسیب باید به دنبال راهحلهای بنیادیتر باشند.
این کارشناس حوزه اعتیاد، نبود هماهنگی مناسب بین دستگاههای مسئول در حوزه کاهش آسیب را یکی دیگر از مشکلات موفق نبودن این برنامهها در کشور میداند و میگوید: «تغییر مدیریتها در سازمانهای متولی و به دنبال آن تغییر رویکرد باعث شده است که اجرای برنامههای عقیم بماند. هیچ دستگاهی بهتنهایی نمیتواند برنامههای کاهش آسیب را بهطور اصولی و مناسب پیش ببرد و اگر دستگاهها با هم هماهنگ نشوند و برنامه واحد درازمدتی در این زمینه تعریف نشود، موفقیتی در کار نخواهد بود. البته در حال حاضر هماهنگی ای ظاهری در بین دستگاههای مرتبط شکلگرفته است اما این کافی نیست.»
به گفته او سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت، شهرداریها، نیروی انتظامی، ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان زندانها از جمله نهادهایی هستند که باید برای اجرای برنامههای کاهش آسیب با هم هماهنگ عمل کنند. وظایف هر کدام از این دستگاهها باید مشخص شود و بهگونهای برنامهریزی شود که تداخل وظایف اتفاق نیفتد و عملکرد هیچکدام از این سازمانها ناقض سازمان یا دستگاه دیگری نباشد.
محضری میگوید: «باوجوداینکه برنامههای کاهش آسیب هیچوقت به صورت ایده آل در کشور اجرایی نشده است اما همین اجرای نیمبند هم نتایج خوبی به بار آورده است.»
به گفته او در ابتدای اجرای این برنامهها یعنی در بین سالهای 1380 تا 1385 موفقیت خوبی در کشور به دست آمد و نتایج خوبی از آن حاصل شده بود بهگونهای که ایران در آن زمان در اجرای برنامههای کاهش آسیب جز موفقترین کشورها در منطقه بود و سازمان ملل هم ایران را بهعنوان یک کشور موفق در این زمینه معرفی کرد.
محضری با بیان اینکه موفقیت آن سالها باعث شده است که ایران هنوز بهعنوان یک نمونه موفق در زمینه اجرای برنامههای کاهش آسیب شناخته شود، میگوید: «تحقیقات و پژوهشها نشان داد که اجرای برنامههای کاهش آسیب در آن دوره زمانی باعث شد که بسیاری از رفتارهای پرخطر کاهش پیدا کند و حتی رشد ابتلا به بیماری ایدز در کشور متوقف شود و حتی نرخ آن در کشور کاهش پیدا کند بهطوریکه نرخ ابتلا به ایدز در بین معتادان تزریقی از حدود 15 درصد به حدود 11 درصد کاهش پیدا کرد.»
به گفته او اگر اجرای برنامههای کاهش آسیب در کشور به همان شکل ادامه پیدا میکرد به جاهای خیلی بهتری میرسیدیم اما متأسفانه اکنون اجرای این برنامهها افت کرده است.
محضری میگوید: «هم باید اجرای این برنامهها دوباره در دستور کار قرار گیرد و هم کارهای تحقیقاتی و پژوهشی بیشتری در این حوزه انجام شود تا اثربخش بودن یا نبودن برنامهها بررسی شود.»
پایان پیام