پایگاه خبری اعتیاد

موضوع اعتیاد و پیشگیری از آن یکی از دغدغه های دیرین مردم ایران بوده است . گزارشاتی که در بحث نگرش سنجی ایرانیان انجام شده است بیان گر آن است که اعتیاد همواره بعد از دغدغه بیکاری و نرخ تورم سومین دغدغه ایرانیان بوده است . از این رو می توان به پدیده اعتیاد به عنوان یک مسئله اجتماعی مسلم در جامعه ایران توجه داشت .

به گزارش پایگاه خبری اعتیاد، دکتر مسعود مهدویان فر پژوهشگر حوزه اعتیاد در رابطه با موضوع اعتیاد و راهکارهای مواجهه با آن می گوید : در مواجهه با پدیده اعتیاد دو راهکار عمده وجود دارد : راهکارهای مقابله با عرضه شامل راهکارهای امنیتی و انتظامی و راهکارهایی مبتنی بر کاهش تقاضا که مهم ترین استراتژی در این نوع از راهکارها بحث پیشگیری می باشد .

مهدویان فر ادامه می دهد : در کشور ایران در مواجهه با آسیب اعتیاد در ادوار مختلف استراتژی های متفاوتی اتخاذ شده است . در اوایل سالهای پیروزی انقلاب اسلامی رویکردهای مقابله با عرضه و راهکارهای امنیتی و انتظامی بیشتر مدنظر بوده اما هرچه به دهه هشتاد نزدیک تر شده ایم شاهد آن هستیم که بیشتر تمرکزها بر روی راهکارهای پیشگیرانه معطوف شده به طوری که درکنار اقدامات مبتنی بر مبارزه با عرضه مواد مخدر اقداماتی نیز در راستای کاهش تقاضا و پیشگیری صورت پذیرفته است .

وی به تنظیم سندی تحت عنوان استانداردهای بین المللی برای پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر اشاره کرده و می گوید : در  سال 2013 پس از انجام یک دوره تحقیقاتی مفصل دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل ( UNODC  ) این سند را منتشر کرده که در آن تاکید بر این موضوع شده که در فرآیند پیشگیری از اعتیاد می بایستی همواره شواهد حاصل شده مدنظر قرار گیرد ،  به طوری که مواجهه با اعتیاد تنها بر اساس نظریات و دیدگاهها نبوده و رویکردهای پیشگیرانه عمدتا اجتماع محور باشند .

این آسیب شناس حوزه مسائل اجتماعی خاطر نشان می کند : در پژوهشی که تحت عنوان آسیب شناسی سیاست گذاری جمهوری اسلامی ایران در پیشگیری از اعتیاد تهیه و تنظیم شده است ، تجربیات چهل ساله نظام جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با اعتیاد بررسی و آسیب شناسی شده و در آن بیش از یکصد آسیب در رابطه با اقدامات پیشگیرانه در کشور ایران بر اساس تجربیات نخبگان و خبرگان حوزه اعتیاد مشخص و اولویت بندی شده است .

مهدویان فر به اولویت بندی های آورده شده در این پژوهش اشاره کرده و می گوید : آسیب هایی نظیر ذاتی نبودن امر پیشگیری در وظایف نهادهای فرهنگ ساز نظیرآموزش و پرورش ، صداوسیا ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، سازمان بهزیستی و شهرداری ها ، عدم وجود پیش بینی های لازم برای فعالیت های پیشگیرانه در ساختار سازمانی دستگاههای اجتماعی کشور ، عدم شفافیت شاخص ها و ابهام در سازوکارهای ارزیابی در حوزه اقدامات پیشگیرانه ، تمایل سیاست گذاران و مدیران به اجرای برنامه های زود بازه و کوتاه مدت ، عدم تناسب سیاست های پیشگیرانه با حجم و عمق معضل اعتیاد در کشور ، اولویت دهی ضعیف پیشگیری در سیاست گذاری های کلان ، ضعف بهره مندی از گروههای مرجع و تاثیرگذار در رویکرد اجتماعی کردن پیشگیری از اعتیاد از جمله مواردی است که در پژوهش مذکور به آنها اشاره شده است .

وی در توضیح آسیب های آورده شده می گوید : تجربه کشورهای موفق در حوزه پیشگیری بیان گر آن است که یکی از مهم ترین عوامل موفقیت این کشورها اجرای برنامه های پیشگیرانه با محوریت مدارس بوده است اما متاسفانه در کشور ما علی رغم تاکید ماده 80 در برنامه ششم توسعه مبنی بر بازنگری محتوای درسی دوره های عمومی و لزوم ارائه مهارتهای زندگی به دانش آموزان هنوز نظام آموزش و پرورش کشور توان تربیت دانش آموزانی که سطح قابل قبولی از تاب آوری اجتماعی را داشته و بتوانند در برابر آسیب های اجتماعی دچار آسیب نگردند را ندارد .

مهدویان فر اضافه می کند : شورای عالی امنیت ملی لزوم پیش بینی ساختار سازمانی در دستگاههای اجتماعی کشور را جزء مصوبات خود قرار داده به طوری که کلیه دستگاههای دخیل در حوزه مباحث اجتماعی می بایست در رابطه با موضوع پیشگیری از اعتیاد حوزه ای مستقل و اختصاصی را در ساختار سازمانی خود پیش بینی کنند اما با این وجود شاهد آن هستیم که این موضوع هنوز هم در بسیاری از ساختارهای سازمانی شکل اجرایی به خود نگرفته است .

وی در توضیح نبود سازو کارهای ارزیابی در اجرای برنامه های پیشگیرانه می گوید : در کشور ایران به اندازه کافی اسناد بالادستی در بحث پیشگیری وجود دراد که یکی از مهم ترین آنها سند جامع پیشگیری اولیه از اعتیاد است که در سال 1390 توسط بخش عمده ای از نخبگان حوزه پیشگیری کشور تهیه شده است با این حال عمده اشکال در توفیق برنامه های پیشگیرانه عدم وجود ساختارهای ارزیابی و نظارت می باشد به این معنا که مطالعات پیشینی و پسینی به منظور شناسایی شرایط محیطی قبل و بعد از اجرای برنامه های پیشگیرانه به منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف برنامه وجود ندارد .

این پژوهشگر فعال در حوزه اعتیاد به کوتاه بودن میانگین عمر مدیریت در کشور اشاره کرده و می گوید : با توجه به چرخش های سیاسی کشور ، متوسط عمر مدیران بر اساس پژوهش ها حدودا 3 الی 5/3 سال می باشد به همین دلیل تمایل مدیران و سیاست گذاران عمدتا به سمت اجرای برنامه های کوتاه مدت ، کم عمق و با تاثیرگذاری محدود معطوف شده و برنامه های پیشگیرانه که عمدتا برنامه هایی طولانی مدت و نیازمند استمرار زمانی می باشند کمتر مورد توجه قرار می گیرند .

مهدویان فر اشاره ای هم به گستره و عمق برنامه های پیشگیرانه در کشور کرده و می افزاید : بر اساس آمارها و شیوع شناسی عمومی که نتایج آن در سال 96 منتشر شده است 8/2 میلیون نفر از جمعیت کشور با معضل اعتیاد دست به گریبان هستند که اگر متوسط بعد هر خانواده را 5/3 نفر در نظر بگیریم جمعیتی بالغ بر 10 میلیون نفر از جمعیت کشور مستقیما با این معضل روبه رو خواهند بود ، از طرفی جمعیت جوان و نوجوان که مهم ترین جمعیت هدف در مباحث پیشگیرانه هستند تقریبا نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند یعنی نیمی از جمعیت جامعه ایرانی می بایست هدف برنامه های پیشگیرانه قرار گرفته و جمعیتی بالغ بر 10 میلیون نفر نیز مستقیما درگیر موضوعات آموزشی در حوزه اعتیاد خواهند بود اما متاسفانه حجم و عمق برنامه های پیشگیرانه که در کشور ما شکل اجرایی به خود می گیرند تناسبی با این اعداد و ارقام نداشته و اختلاف فاحشی بین نیاز و حجم برنامه های اجرا شده وجود دارد.

مهدویان فر در پایان اظهار امیدواری کرد که نتایج گردآوری شده در این پژوهش نقشه راهی برای رفع موانع پیش رو در اجرای برنامه ای پیشگیرانه  بوده و سرعت و کیفیت اجرای برنامه ها را تا سطح قابل قبولی ارتقاء بخشد .