پایگاه خبری اعتیاد

مادران باردار معتاد، دیگر هنگام زایمان رها نمی‌شوند. براساس آنچه رئیس اداره پیشگیری و سوءمصرف وزارت بهداشت اعلام کرده، این وزارتخانه برنامه جدیدی برای حمایت مالی و درمانی از مادران باردار معتاد تدوین کرده که براساس آن، درمان مادران بارداری که سوءمصرف مواد مخدر دارند از سوی وزارت بهداشت پیگیری می‌شود و این افراد برای ادامه درمان به صورت رایگان به یک مرکز دولتی سپرده می‌شوند. حمیدرضا فتحی اینها را به ایسنا گفته و به پروتکل درمان مادران باردار معتاد که در ‌سال ٩١ تدوین و به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور هم ابلاغ شد، اشاره کرده: «تمام زنان باردار در نظام مراقبت‌های اولیه می‌توانند از مراقبت‌های ادغام‌یافته مادر سالم استفاده کنند. در این نظام، پیش از بارداری و  دو‌سال بعد از زایمان، غربالگری‌های خاصی صورت می‌گیرد و مشخص می‌شود مادر اختلال مصرف مواد دارد یا خیر.» او در صحبت‌هایش، نبود ارتباط میان مراکز جامع خدمات سلامت و مراکز درمان اعتیاد را یکی از مشکلات اصلی بر سر راه اجرای این برنامه عنوان کرده: «به همین دلیل امسال با رایزنی‌های صورت گرفته برنامه‌ای تدوین شد که در فاز اجرای آزمایشی آن در پنج دانشگاه مادر هستیم. طبق این برنامه، درمان مادران باردار دچار اختلال سوءمصرف مواد از سوی وزارت بهداشت پیگیری، برای ادامه درمان به یک مرکز دولتی سپرده و هزینه درمان هم پذیرفته می‌شود. در این صورت، مادر باردار به علت مشکل مالی فرآیند درمان را کنار نمی‌گذارد. همچنین به علت این‌که درمان مناسبی دریافت می‌کند، مشکلی برای او و فرزندش ایجاد نمی‌شود.» حالا براساس آنچه این مسئول گفته، با همکاری دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت و همچنین معاونت‌های درمان و اجتماعی این وزارتخانه، سازمان بهزیستی و خیریه‌های فعال در حوزه درمان اعتیاد؛ نمودار خدمتی تنظیم شده که بنا بر آن، مادر باردار معتاد زمانی که برای زایمان به بیمارستان مراجعه می‌کند، رها نمی‌شود، چون این نگرانی وجود دارد که  نوزاد دچار مشکل بدسرپرستی شده یا مادر، فرزندش را رها کند یا بفروشد. در این برنامه، جایگاه دستگاه قضائی و نحوه مداخلات آن، وظایف اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی و نحوه مشارکت خیریه‌ها مشخص شده است. او این را هم گفته که از زمان آغاز این برنامه در نیمه نخست امسال، تنها در شهر تهران، حدود ٣٣٠ نوزاد از بدسرپرستی، فروش یا رها شدن نجات پیدا کرده‌اند.
سوءمصرف شیشه آمار بارداری زنان معتاد بی‌خانمان را بالا برده
مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند که نگران نوزادان این زنان باردار معتاد هستند، همان‌ها که هر روز به تعدادشان اضافه می‌شود، بدون این‌که حمایتی شوند. وزارت بهداشت پیش از این، هیچ آماری از تعداد نوزادانی که از مادران باردار معتاد به دنیا می‌آیند، ارایه نکرده و تنها به اعلام گاه‌و‌بی‌گاه نوزادان نجات‌یافته اکتفا کرده است، اما حالا مسئولان همین وزارتخانه تأکید می‌کنند که برنامه‌ای برای این زنان، پس از زایمان دارند. زنانی که تا همین الان هم مشکلات زیادی برای مرحله قبل از آن، یعنی زایمان در بیمارستان دارند. لیلی ارشد، مدیر موسسه زنان سرزمین خورشید، یکی از فعالان حوزه اعتیاد است که پیش از این بارها، از نزدیک شاهد زایمان این زنان بوده است. او به «شهروند» می‌گوید که تعداد بارداری از سوی زنان معتاد بی‌خانمان، با سوء‌مصرف شیشه بالا رفته است: «البته ما آماری در این زمینه نداریم، اما آنچه که شاهدش هستیم این است که سوءمصرف شیشه، میزان بارداری زنان معتاد بی‌خانمان را افزایش داده است، البته باید به این موضوع، نداشتن مدیریت و کنترل این زنان بر خودشان را هم اضافه کرد.» ارشد به شرایطی که در گذشته برای پیشگیری از بارداری در میان این افراد وجود داشت، اشاره می‌کند: «تا نزدیک به ١٠‌سال پیش، ما با همکاری سازمان بهزیستی سوزن، سرنگ و کاندوم را در میان معتادان بی‌خانمان توزیع می‌کردیم. آن موقع اداره بهداشت منطقه هم به ما کمک می‌کرد و بودجه‌ای را در اختیار ما قرار می‌داد. ما حتی شامپو برای درمان گال و شپش هم در میان این افراد توزیع می‌کردیم، اما از دو، سه‌سال پیش، دیگر بودجه‌ای برای این کار به ما نمی‌دهند.» حالا وزارت بهداشت در شرایطی می‌خواهد به صورت مستقیم برای درمان این زنان وارد عمل شود که به اعتقاد مدیر موسسه زنان سرزمین خورشید، در این حوزه باید نهادهای مدنی ورود پیدا کنند: «افراد آسیب‌دیده قطعا از حضور نهادهای دولتی رسمی نگران می‌شوند، بنابراین باید نهادهای مدنی به این مسأله ورود کنند. ما به‌عنوان یکی از این نهادها، قبلا تلاش کردیم تا این زنان را برای تزریق آمپول‌های سه ماهه پیشگیری از بارداری آماده کنیم. خود آنها هم تمایل دارند و خیلی‌های‌شان نمی‌خواهند که بچه‌دار شوند.» او ادامه می‌دهد: «زایمان برای این زنان مشکلات فراوانی ایجاد می‌کند. آنها وقتی باردار می‌شوند، تمام مدت به این فکر می‌کنند که کجا باید این بچه را به دنیا بیاورند. جدای از آن، بچه برای آنها درگیری احساسی ایجاد می‌کند. آنها نه خانه‌ای دارند نه کارت هویتی، حتی برایشان امکان دریافت کارت بهداشت هم وجود ندارد. آنها موقع بارداری، نیاز به سونوگرافی و آزمایش دارند اما هیچ پولی ندارند. بیمارستان‌ها هم موقع مراجعه از آنها پول می‌خواهند.» ارشد به وضعیتی که در گذشته بر بیمارستان‌ها حاکم بود اشاره می‌کند: «بیمارستان‌ها از این مادران برای زایمان پول می‌خواهند، مگر این‌که آنها به‌صورت اورژانسی مراجعه کنند، اما در غیر این‌صورت، تمام هزینه‌ها از آنها گرفته می‌شود، هر چند که اگر ببینند واقعا فرد قادر به پرداخت نیست، مرخص‌اش می‌کنند. از این مهم‌تر، با این‌که در گذشته برای تحویل نوزاد به خانواده معتاد، محدودیتی وجود داشت، اما حالا مددکاران هیچ حقی برای گرفتن و معرفی نوزاد به بهزیستی ندارند و این امکان وجود دارد که نوزاد پس از تحویل به خانواده، فروخته یا معتاد شود یا حتی در خیابان مورد آزار جنسی و خشونت فیزیکی قرار گیرد. البته اخیرا به بیمارستان‌ها دستور داده شده تا پیش از تحویل نوزاد به مادر معتاد، وضع او را بررسی کنند و به این راحتی نوزاد را ندهند.» به گفته مدیر موسسه زنان سرزمین خورشید، درحال حاضر، زنان باردار معتاد که هیچ برگه هویتی ندارند، نمی‌توانند هیچ خدمت درمانی از بیمارستان بگیرند: «من سال‌هاست که پیشنهاد داده‌ام، زنان کارتن‌خواب ، باید کارت درمان بگیرند، تا حداقل با همان کارت بتوانند خدمات پزشکی دریافت کنند. داشتن این کارت به نفع دولت هم هست، چرا که می‌تواند این افراد را شناسایی کند و تحت کنترل داشته باشد و از سرنوشت کودکانشان باخبر شود، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.»
خیلی از مادران باردار معتاد وارد چرخه درمان نشده‌اند
عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل موسسه تولد دوباره از اقدام وزارت بهداشت حمایت می‌کند و می‌گوید که پیش از این با مجوز وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی ایران، موسسه تولد دوباره مرکزی برای نگهداری از مادران باردار معتاد مکانی تحت عنوان موبایل سنتر ویژه زنان راه‌اندازی کرده است. او در توضیح بیشتر به «شهروند» می‌گوید:  «در ارتباط با موضوع زنان باردار بی‌خانمان که اخیرا هم بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند، نمی‌توان راهکار قطعی پیشنهاد کرد؛ این موضوع پیچیدگی‌های بسیاری دارد و برای حل آن باید در طول زمان راهکارهایی در نظر گرفت.» به گفته او، در حال حاضر نگاه جامعه به سمت زنان باردار معتاد رفته است، گویی که دیگر هیچ آسیب دیگری در جامعه وجود ندارد و حتی برای آن راهکارهایی ازجمله عقیم‌سازی ارایه می‌شود: «قبل از این‌که بگوییم این افراد عقیم شوند، باید ببینیم چه برنامه‌هایی برای رهایی آنها از آسیب طراحی شده است؛ قبل از این‌که همه تعهدها نسبت به این افراد انجام نشده، نمی‌توان انگشت اتهام را به سمت آنها نشانه بگیریم.» او ادامه می‌دهد: «تعدادی از زنان کارتن‌خواب ما دچار اعتیاد هستند و بخشی باردار. ما خیلی از این افراد را هنوز نتوانستیم وارد چرخه درمان کنیم؛ این افراد نیاز به سرپناه دارند و باید به‌گونه‌ای مصرف‌شان قطع شود که به جنین آسیبی نرسد. ما همه این کارها را در مرکز سیار ویژه زنان آسیب‌دیده انجام می‌دهیم، این مرکز ٦ ماه است که فعالیت می‌کند و از زنان باردار معتاد بی‌خانمان حمایت می‌کند.» او به نگرانی مادران معتاد برای گرفتن نوزادشان اشاره می‌کند: «ما تا جایی که ممکن است، باید تلاش کنیم که نوزاد از مادر جدا نشود؛ اما گاهی به این نتیجه می‌رسیم که وجود نوزاد در کنار مادر خطرناک است، از این رو با توجه به دستورالعمل‌هایی که وجود دارد، نوزاد به بهزیستی منتقل می‌شود.» به اعتقاد دیلمی‌زاده، موضوع مادران باردار و درمان آنها بسیار پیچیده است و ریسک بالایی دارد: «موسسه‌های مردم‌نهاد به دلیل هزینه‌های بالایی که درمان زنان باردار معتاد و نگهداری از آنها دارند، توانایی فعالیت در این زمینه را ندارند، از سوی دیگر این زنان هم خودشان هزینه درمان ندارند و نمی‌توانند برای زایمان اقدام کنند.»

 منبع: روزنامه شهروند