پایگاه خبری اعتیاد

معاون پیشگیری و اعتیاد سازمان بهزیستی معتقد است که تدوین دستوالعمل ها و پروتکل ها به اعتبار مراکز درمانی اقامتی کمک می کند و عملکرد آن‌ها را علمی، استاندارد و قابل‌قبول خواهد کرد.  

محسن روشن پژوه در گفت‌وگو با پایگاه خبری اعتیاد، می‌گوید: زمانی که دستگاه‌های دولتی در درمان معتادان با چالش مواجه شده بودند، مراکز درمان اقامتی به‌صورت خودجوش از دل جامعه متولد شدند و بار سنگینی را از دوش کشور برداشتند و موفق هم عمل کردند.

به گفته او این مراکز درمان اقامتی در سال 1380 در پاسخ به یک نیاز اجتماعی شکل گرفتند. گروه‌های همتا به کمک همدردانشان آمدند و به نیاز اجتماعی که در آن زمان در کشور ما پاسخی برایش وجود نداشت، جواب دادند.

معاون پیشگیری و اعتیاد سازمان بهزیستی می‌گوید: در آن مقطع زماني عملکرد این مراکز درمانی اقامتی مورد استقبال قرار گرفت و سازمان بهزیستی هم تصمیم گرفت این رویکرد را حفظ كند و براي كاهش بار اعتياد از آن بهره گيرد.

روشن پژوه توضیح می‌دهد که سازمان بهزیستی بر اساس وظیفه ذاتی و رسالتی که بر عهده‌اش بود با صدور دستورالعمل‌هایی در حدود سال‌های 1384- 1385، تلاش کرد که این مراکز را قانونمند کند و جایگاهی قانونی برای آن‌ها تعریف کند.

به گفته او البته این شیوه درمانی در آن زمان منتقدانی هم داشته است  ولي مسئولان سازمان بهزیستی تلاش کرده‌اند که آن‌ها را متقاعد کنند که این نوع درمان کارایی دارد  و نباید از آن چشم‌پوشی کرد و آن را کنار گذاشت چون می‌توانند در حل مشکل اعتیاد در کشور کمک کنند.

معاون پیشگیری و اعتیاد سازمان بهزیستی با بیان اینکه با قانونی کردن این مراکز و حمایت‌های سازمان بهزیستی، مراکز درمان اقامتی در کشور توسعه و گسترش یافته‌اند، می‌گوید: با حمایت سازمان بهزیستی مراکز از نظر کمی به سرعت گسترش یافتند به‌طوری‌که در همه جای کشور چنین مراکزی راه‌اندازی شد و هر روز شاهد ایجاد یکی از این مراکز در شهرها و استان‌های مختلف بودیم که برخی با مجوز قانونی فعالیت می‌کردند و برخی هم بدون هیچ مجوزی راه‌اندازی می‌شدند.

 به گفته او در ابتدا گسترش این مراکز مطابق با نیاز جامعه بود اما در ادامه رشد مراكز روند منطقي نداشت و به نظر مي رسيد حالا ديگر صرفا پاسخ به نياز گروه همتا دليل گسترش مراكز نبود بلكه دلايل ديگري باعث اين رشد دور از انتظار گرديده است. از طرفي گاهی از نوع عملکرد این مراکز انتقادات و اعتراض‌هایی هم به گوش می‌رسید. افرادی به مسئولان سازمان بهزیستی شکایت می‌کردند که در برخی از مراکز اقدامات ضد درمانی و غیرقانونی  و حتي عير اخلاقي که حقوق بیماران را پایمال می‌کند، انجام می‌شود. بعد از بررسي و تحقیقاتی که انجام ‌دادیم متوجه ‌شدیم که برخی از این اقدامات در مراکزی که اصلاً مجوزی ندارند، صورت گرفته و برخی دیگر در مراکز مجوز دار به وقوع پیوسته است.

روشن پژوه می‌گوید: این اعتراضات و شکایت‌ها روز به روز بیشتر شد به‌طوری‌که دیگر حتی در اخبار حوادث روزنامه‌ها و نشریات و اخبار رادیو و تلویزیون هم مواردی از تخلف در کمپ‌های ترک اعتیاد چه قانوني و چه غير قانوني به گوش می‌رسید. تخلف‌هایی که نشان می‌داد که  برخی از مراکز کرامت انسانی افراد را پایمال کرده و متناقض با اصول درمانی با بیماران رفتار کرده‌اند به طوری که عملکردهای نادرست باعث شده بیماران مسیر بهبودی را به‌درستی طی نکنند و دیگر خروجی این مراکز مانند گذشته قابل‌قبول نباشد.

به گفته او اخبار بدی که از مراکز درمانی گزارش می‌شد و گسترش بي رويه مراکز درمانی اقامتی غیرقانونی و بدون مجوز باعث شد که سازمان بهزیستی به این فکر بیفتد که برای حل این مسئله راهکاری بیاید چون اگر وضعیت با همین شکل ادامه پیدا می‌کرد، اساسا حیات مراکز درمانی که عملکردشان درست و استاندارد هم بود با تهدید مواجه می‌شد. البته برخورد با مراكز غير مجاز درماني همانند ساير اماكن غير مجاز روند قانوني مشخصي دارد و بهزيستي بايد مراكزي را  که خود مجوز داده بود، سامان مي داد.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی می‌گوید: اگر این وضعیت به همین شکل ادامه پیدا می‌کرد این احتمال وجود داشت که این مراکز درمانی اقامتی به‌طور کامل از گردونه درمان اعتیاد کشور خارج شوند درحالی‌که ما در سازمان بهزیستی می‌دانستیم که این مراکز می‌توانند بسیار مفید فایده باشند و آنچه منجر به  گزارش‌های بد شده، عملکرد برخی از مراکزی است که با هدف غير درماني و صرفا اقتصادی راه افتاده‌اند و اصلا دغدغه درمان همتايان يا  بیماران را ندارند به همین دلیل به این فکر افتادیم که برنامه‌ای برای ارتقا مراکز درمانی طراحی کنیم و معتقد بوديم ساماندهي و حمايت مراكز مجاز به حذف مراكز غير مجاز كمك خواهد كرد.

 به گفته او بعدازاین تصمیم، مطالعات کمی و کیفی در مورد مراکز درمان اقامتی انجام و ارزیابی‌های میدانی از مراکز آغاز شد.

روشن پژوه می‌گوید که برای اینکه مشخص شود که اشکالات کار در کجاست با مدیران و مسولان این مراکز گفت‌وگوهایی صورت گرفت حتی با بیمارانی که از این مراکز ترخیص شده بودند و خانواده‌هایشان هم مصاحبه‌هایی انجام شد.

به گفته او این تحقیقات و ارزیابی‌ها توسط پژوهشگران به نام کشور که دیدگاه سوگیرانه ای نسبت به عملکرد مراکز درمانی اقامتی نداشتند، انجام شد.

روشن پژوه با بیان اینکه بعد از پایان کارهای تحقیقاتی و ارزیابی مراكز، دستورالعمل‌ها بازبینی شد و برای مراکز درمان اقامتی پروتکل اختصاصي تدوین شد، می‌گوید: تا قبل از تدوین پروتکل هرکدام از مراکز اقامتی بر اساس شیوه‌ای که خودشان فکرمی کردند درست است، مراکز درمانی‌شان را اداره می‌کردند اما بعد از تدوین این پروتکل‌ها استانداردهایی برای اداره مراکز تعیین گرديده که رعایت آن‌ها از طرف مدیران مراکز درمانی اقامتی الزامی است.

 به گفته این مقام مسئول، سازمان بهزیستی برای طراحی و تدوین این پروتکل‌ها چندین جلسه با کارشناسان، سازمان‌های مردم‌نهاد، مدیران مراکز درمانی اقامتی برگزار کرده است و بعدازاینکه پروتکل نوشته شده متن آن را برای صاحب‌نظران طراز اول کشور فرستاده است تا آن‌ها هم نظرات اصلاحی‌شان را بیان کنند و بعد از تغییرات پروتکل را نهایی کرده است.

 او می‌گوید: این پروتکل بر پایه مرور منابع بین‌المللی درباره مراکز درمان اقامتی و تحقیقات، تجارب بومي  و ارزیابی‌هایی که در زمینه عملکرد مراکز درمانی در کشور انجام شده، تدوین شده است.

روشن پژوه با بیان اینکه این پروتکل و دستورالعمل مدتی است که به همه مراکز درمانی اقامتی کشور ابلاغ شده، می‌گوید: پس از ارزيابي ميداني به خوبي می‌دانستیم که شرایط و عملکرد برخی از مراکز درمانی اقامتی با این پروتکل‌ها و دستورالعمل‌ها فاصله زیادی دارند، به خاطر همین یک سال به آن‌ها فرصت دادیم که شرایط شان را با آنچه در دستورالعمل و پروتکل آمده است، مطابقت دهند.

معاون پیشگیری و اعتیاد سازمان بهزیستی می‌گوید: آنچه در این دستورالعمل و  پروتکل آمده است، چیزی نیست که خواسته یک سازمان یا يك مسئول دولتی باشد بلکه برآیندی از آنچه در منابع بین‌المللی درباره چگونگی مراکز درمان اقامتی نوشته شده، نظرات متخصصان حوزه اعتیاد، مدیران برخی از مراکز اقامتی خوش‌نام، گروه‌های نظارتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و خود بیماران و خانواده‌های آن‌ها است. 

به گفته او اجراي  یک پروتکل دقیق، علمي و مبتني بر شواهد و تجارب بومي و ملي و اصلاح دستورالعمل تقاضای مشترک همه ذينفعان مسولين مردم و مراكز خوش نام و دلسوز ، برای بهبود شرایط مراکز درمانی اقامتي بود و چیزی نیست که بتوان به‌راحتی آن را کنار گذاشت بنابراین مراکز درمانی اقامتی باید تلاش کنند که خودشان را با آن منطبق کنند. 

 روشن پژوه بابیان اینکه حدس می‌زده است که گروهی از مراکز درمانی اقامتی با این دستورالعمل يا پروتکل مشکل داشته باشند و آن را نپذیرند، می‌گوید: برخلاف تصور برخي از مسئولان مراکز اقامتی ، این پروتکل می‌تواند به اعتبار بیشتر مراکز درمانی اقامتی در کشور کمک کند و عملکرد آن‌ها را علمی و استاندارد و قابل‌قبول کند. حتي این دستورالعمل و پروتکل کمک می‌کند که اعتبار مراکز درمان اقامتی در کشور افزایش پیدا کند و به ساماندهی شرایط کمک می‌کند.

او بر این اعتقاد است که این پروتکل برای مراکزی که خوب کار می‌کنند و دلشان برای همدردهایشان می‌سوزد و به فکر درمان آن‌ها هستند، خیلی هم خوب است. 

روشن پژوه می گوید: بعید می‌دانم که چنین مراکزی با این پروتکل مشکل داشته باشند. چون در این پروتکل به رعایت اصول علمی، ملاحظات انسانی و اخلاقی به‌خوبی توجه شده است. البته بر اساساطلاعاتی كه در طي اين مدت رسيده و انتظار هم مي رفت عمده چالش ها در انطباق با دستورالعمل است و مراكز با اجراي پروتكل مشكلي ندارند و حتي موافق و مدافع اجراي آن هستند.

به گفته او ممکن است پیاده کردن این پروتکل در مراکز اقامتی برای مسئولان آن دشواری‌هایی هم به همراه داشته باشد اما اعتباری که برای این مراکز ایجاد می‌کند و جایگاه آن‌ها را در جامعه ارتقا می‌دهد موضوعی است که باید به آن توجه داشت. شاید تحمل این دشواری‌ها برای رسیدن به این جایگاه، ارزشمند باشد.

 او می‌گوید: من بر این اعتقادم که درمان بیماران اعتیاد باید به‌وسیله افرادی که شایستگی و صلاحیت و توانایی چنین کاری را دارند، انجام شود. بیمار دردمند نیاز به گروه همتایی دارد که بتواند او را درک کند و برای درمان او تلاش کند و شایستگی لازم را در این زمینه داشته باشد و ما نمي توانيم مسئوليت درمان و بهبود افراد را به راحتي واگذار كنيم.

 روشن پژوه  با بیان اینکه وظیفه ما این است که از مراکزی که عملکرد مثبتی داشته‌اند حمایت کنیم تا آن‌ها بهتر دیده شوند، توضیح می دهد: ما با تدوین این دستورالعمل و  پروتکل تلاش کرده‌ایم طراز مداخلات گروه همتا را از یک مداخله غیرعلمی و غیراستاندارد به یک تراز مبتنی بر شواهد و استاندارد که می‌تواند تأثیرگذار باشد ارتقا دهیم، یعنی به این گروه و عملکرد آن رسمیت داده‌ایم.

این مقام مسئول می‌گوید: ما با توسعه نامتوازن مراکز اقامتی درمانی در کشور موافق نیستیم و البته نیاز کشور به این مراکز هم تعداد مشخصی است و نباید اجازه بدهیم که بی‌نهایت از این مراکز در کشور راه‌اندازی شود.

او می‌گوید: البته در طي اين مدت نظرات رسيده از حوزه هاي مختلف و استانها را بررسي كرده ايم و راهکارهایی هم برای چالش‌های به وجود آمده در انطباق با دستورالعمل هم در نظر گرفته‌ایم که اگر آن‌ها اجرایی شود تا حدود زیادی مشکلات مراكز از بین می‌رود که بیمه درمان اعتیاد یکی از آن‌ها است.